Iqtisodiy ta'limotlar

 
15.3. V.Paretoning umumiy iqtisodiy muvozanat konsepsiyasi 

---

302 
Vilfredo Pareto (1848-1923) iqtisodiy ta'limotning neoklassik 
yo`nalishini davom ettirgan yirik italyan vakili hisoblanadi, u marjinaliz-
mning "Lozanna maktabi" ana'nalariga sodiq edi. Bu olimni iqtisodiyot bi-
lan birga siyosat va sotsiologiya sohalari ham qiziqtirgan, bu uning yozgan 
asarlaridan ma'lum. Paretoning asosiy asarlari: ikki jildli "Siyosiy iqtisod 
kursi" (1898), "Siyosiy iqtisod ta'limoti" (1906) va "Umumiy sotsiologiya 
bo`yicha risola" (1916).
Paretoning iqtisodiy tadqiqotlarida L.Valras, 
O.Kurno, F.Edtuort va boshqa olimlarning 
g`oyalari ta'siri katta bo`lgan. 1892 yil L.Valras 
Lozanna universitetidagi kafedra mudirligini 
V.Paretoga topshiradi va shu dargohda yuqorida 
ko`rsatilgan asarlar yaratildi. V.Pareto V.Valras 
kabi umumiy iqtisodiy muvozanat muammolari 
tadqiqotiga 
katta 
ahamiyat 
berdi, 
bunda 
marjinalizmning iqtisodiy tahlil g`ochlariga amal 
qilinadi. Shu bilan birga Pareto iqtisodiyotda mu-
vozanatning 
shart-sharoitlari 
va 
omillarini 
o`rganishda sifat jihatidan yangi prinsiplarni ilgari surib, neoklassik iqti-
sodiy g`oyalarni yangi "ikkinchi to`lqini"ni boshlab berdi. Bular quyidagi-
larda namoyon bo`ladi. 
V.Pareto funksional yondashuv asosida almashuvning birdan bir 
sababi naflik (ehtiyoj) degan qoidadan voz kechib, iqtisodiy tizimni butun-
ligicha izohlashga o`tdi, bunda talab (iste'mol) va taklif iqtisodiyotda mu-
vozanat elementlari sifatida qaraladi. Shu bilan birga, "sof" iqtisodiy naz-
ariyaga asoslanib, daromadlar tengsizligi ularni sinflar o`rtasida taqsimlash 
bilan bog`liqligini inkor etadi. 
L.Valrasning umumiy iqtisodiy muvozanat modelida shu muvoza-
natga erishuvning mezoni naflikning maksimumi (uni hisoblash mumkin 
emas) deb hisoblangan bo`lsa, Paretoda bu mezon boshqasiga, ya'ni 
konkret individning afzal ko`rish nisbati o`lchovi bahosiga almashtiriladi.
Deyarli qirq yildan so`ng (1959) V.V.Leontyev bu muammoni dol-
zarbligi pasaymayotganligi tufayli, bu soXada uchta pozitsiya 1954 y. e'lon 
qilingan bo`lib, unda iste'molchilarning tovarlarni tanlashda o`zini qanday 
tutishini kuzatish orqali obyektiv informatsiya manbayi naflik funksiyasi 
shaklida bo`ladi, ularning ko`p sonli turli darajalarini solishtirish real 
protsedura (ish tartibi) dir.