Iqtisodiyot asoslariga qarshi jinoyatilar

Soxta bankrotlik
(O`zR JK 180-moddasi)

Mazkur jinoyatning obyekti tadbirkorlik tuzilmalarining normal faoliyat ko`rsatishini, xo`jalik yurituvchi subyektlarning manfaatlarini ta`minlovchi ijtimoiy munosabatlardir.

Bankrotlikka taalluqli ko`pgina masalalar O`zbekiston Respublikasining 1994 yil 5 mayda qabul qilingan «Bankrotlik to`g`risida»gi qonunida tushuntirib berilgan.
Obyektiv tomondan jinoyat xo`jalik yurituvchi subyektning o`z majburiyatlarini iqtisodiy jihatdan bajara olmasligi haqida bila turib haqiqatga to`g`ri kelmaydigan e`lon berishi natijasida kreditorlarga ko`p miqdorda zarar yetkazilishida namoyon bo`ladi.
Subyektning bila turib, o`zining nochorligi haqidagi yolg`on ma`lumotni e`lon qilishi soxta bankrotlik hisoblanadi.
Xo`jalik yurituvchi subyekt haqiqatda kreditorlar oldidagi o`z majburiyatlarini bajarishga qodir bo`lgani holda, ularni bajarishdan ataylab bo`yin tovlab, o`zini bankrot deb e`lon berishi, ataylab haqiqatga to`g`ri kelmaydigan e`lon berish hisoblanadi.
Xo`jalik yurituvchi subyekt qonunda belgilangan tartibni buzib o`zining iqtisodiy nochorligini e`lon qilgan hollarda, aybdorning qilmishi muayyan holatlar mavjud bo`lganida firibgarlikni vujudga keltiradi.
Agar mansabdor shaxs soxta hujjatlar taqdim etib, bankrotlik to`g`risida e`lon bersa, uning qilmishlari jinoyatlarning jami bo`yicha JK 209-moddasi (mansab soxtakorligi) bilan ham kvalifikatsiya qilinadi.
Xo`jalik yurituvchi subyektning jinoiy harakatlari oqibatida kreditorlarga ko`p miqdorda zarar yetkazilishi soxta tadbirkorlikning zaruriy belgisi hisoblanadi.
Ko`p miqdorda zarar yetkazilgan paytdan e`tiboran jinoyat tamom bo`lgan deb hisoblanadi.
Subyektiv tomondan jinoyat to`g`ri qasddan sodir etiladi. Jinoyatning motiv va maqsadi qilmishning kvalifikatsiyasiga ta`sir qilmaydi.
Jinoyatning subyekti tadbirkorlik bilan shug`ullanuvchi, 16 yoshga to`lgan har qanday shaxs hisoblanadi.
O`zbekiston Respublikasining 1999 yil 20 avgustda qabul qilingan Qonuni bilan Jinoyat kodeksining 180-moddasi quyidagi mazmundagi 2-qism bilan to`ldirilgan: «Yetkazilgan moddiy zarar uch karra miqdorida qoplangan taqdirda, ozodlikdan mahrum qilish tariqasidagi jazo qo`llanilmaydi».