İslam hukuk usulü II iKİNCİ BÖLÜM ŞER’Î delillerden çikarilan hüKÜmler

Ruhsatın Nevileri 
1) Haramı işleme ruhsatı 
Zaruret veya zarurete varan ihtiyaç hallerinde haram bir fiil mubah hale dönüşebilir. 
Hükmü: Mükellefin canını veya bir uzvunu kaybetmekten endişe etmesi halinde ruhsata göre 
amel etmesi vaciptir. Ruhsat hükmünü uygulamaz ve ölürse günahkar olur. 
Örnek: ikrah halinde küfür kelimesini söylemek mubahtır. 
2) Vacibi terketme ruhsatı 
Vacibin edasında mükellef için ek bir meşakkat bulunduğunda vacibi terkedebilir. 
Hükmü: Azîmete göre amel etmek ruhsatı kullanmaktan daha üstündür. Eğer azîmete göre 
davrandığında ayrı bir zarar gelecekse, azîmet doğrultusunda amel etmek caiz olmaz, ruhsata 
göre davranılması vacip olur. 
Örnek: Ramazan ayında yolcu ve hasta olan mükellef için oruç tutmamak mubahtır. 
3) Genel kurala aykırı bazı sözleşmeleri ve hukuki muameleleri yapabilme ruhsatı 
Bazı sözleşme ve hukuki muameleler, İslam hukukunun o konudaki genel kurallarına veya 
genel şer’î delillere aykırı olduğu halde, insanların duyduğu ihtiyaca binaen mubah sayılmıştır. 
Hükmü: Ruhsata göre davranılması da ruhsatın terkedilmesi de caizdir. Ancak ruhsatın 
terkedilmesi halinde cana tehlike gelmesi söz konusu ise o zaman ruhsatın alınması vacip olur. 
Örnek: Selem akdi
4) Önceki semavi dinlerde mevcut ağır hükümleri kaldıran ruhsat 
Hükmü: Buna göre amel etmek caiz değildir. Buna göre amel eden günahkar olur. 
Örnek: Malın 1/4 zekat olarak verilmesi, namazın ibadete ayrılmış yerin dışında geçerli 
olmaması 

---

VAZ’ΠHÜKMÜN NEVİLERİ 
SEBEP 
Tanımı 
Sebep, şari’in, varlığını hükmün varlığı, yokluğunu da hükmün yokluğu için alamet kıldığı 
durumdur. 
ِهِم َدَع َدمنِع ُم ِدَع من َيَو ِه ِدو ُجُو َدمنِع ُم
مكُح ملا ا َذ َه ُد َجوُي ُثميَحِب ٍ ي ِعمر َش ٍممكُح ِل اًفِ رَعُم ُعِرا َّشلا ُهَلَعَج ا َم : ُُبَب َّسلا 
ِهِئا َفِتمنا ى
َلَع ًةَم َلََع ُهَءاَفِتمناَو ِممكُحملا ِدوُجُو ىَلَع ًةَم َلََع ُهَدوُجُو ُعِرا َّشلا َلَعَج يِذَّلا ُرممَ ملِا : ُُبَب َّسلا 
Eğer hüküm ile uygunluk akıl ile kavranabiliyorsa, buna hem “sebep”, hem “illet” denir.