Islom iqtisodiyoti va moliyasi, ziyorat turizmi

Uchinchidan, rahbar qo‘rquv yo‘li bilan boshqaradi, lider esa yangilik kiritadi va ishonch bilan ilhomlantiradi. Noto‘g‘ri xatti-harakatlar va tuzatish choralari haqida xabar berish uchun vaqt va joy mavjud. Biroq, xodim bilan bog‘liq bo‘lgan ko‘pchilik masalalarni shaxsiy yoki tengdoshlar oldida qattiq tanbeh bilan emas, balki konstruktiv tanqid bilan hal qilish zarur.
Liderlar shaxsiy muhitda foydali maslahatlar berishadi, rahbarlar esa o‘z xodimlarini so‘kishlari va hatto tahdid qilishlari mumkin, bu esa ularni tashvish, xijolat va mag‘lubiyatga olib kelishi mumkin. Rahbarlar ham tartib-intizomni ta’minlashi mumkin, ammo bunda ularning yondashuvi xodimlar uchun o‘z sa’y-harakatlarini ishlamayotgan narsadan uzoqlashtirish uchun o‘rganish tajribasi bo‘lishi kerak. Insonni hurmat qilishdan ko‘ra qo‘rqish afzalroq degan eski maqol zamonaviy ofisda ishlamaydi. Liderlar qo‘rqitish nimaga olib kelishini tushunishadi va xodimlarni qo‘rquv bilan boshqarishga urinish hech qanday sharoitda ishlamasligini anglashgan. Qo‘rquv shubhaga, yomon ruhiy holatga va samaradorlikni yo‘qotishga olib keladi. Aqlli rahbarlar ishonch, g‘ayrat va hamdardlik bilan ilhomlantiradilar va o‘z xodimlariga o‘zlari qaror qabul qilishlariga ishonch bildiradilar.
To‘rtinchidan, rahbar o‘z vakolati yoki mansabi tufayli hurmatga sazovor bo‘ladi, lekin lider esa o‘zining xatti-harakati, yaxshi niyati va fe’l-atvori bilan hurmat qozonadi. Kompaniya yirik loyihani ishga tushirganda, haqiqiy liderlar o‘z jamoalari bilan "xandakka" tushishadi va tashabbusni o‘z zimmalariga oladilar, rahbarlar esa bir chetda turishadi va ishni boshqalarni "nazorat qilishadi".
Liderning loyihaga jamoa kabi sarmoya kiritganini ko‘rish, boshqalarni o‘zlarining eng yaxshi ishlarini qilishga ilhomlantirishi mumkin. Rahbarlar bir chetda o‘tirishni yaxshi ko‘radilar va faqat buyruq berish uchun o‘zaro muloqot qilishadi. Ushbu boshqaruv uslubi jamoa motivatsiyasiga, hamkorlikka va ijodkorlikka putur yetkazadi.
Beshinchidan, rahbar har doim daromadga yo‘nalgan. Aksincha, lider odamlarni rivojlnatirishga, jamoani mukammallashtirishga yo‘nalgan. Ba’zi rahbarlar, ayniqsa sevimlilarni tanlaganlar, o‘z xodimlarining aksariyat qismini e’tiborsiz qoldirishadi. Bu boshqa ishchilarga noaniq kelajakka qarab ketayotganlik hissini berishi mumkin. Liderlar esa hech narsani e’tibordan chetda qoldirmaydi. Ular xodimlarni o‘z kasblari bo‘yicha rivojlantirish, ularga yangi ko‘nikmalarni o‘rgatish va martaba ko‘tarilishiga yordam berish uchun vaqt va kuch sarflaydi.
Oltinchidan, rahbar standartlar, tashkilot normalari va qoidalari asosida qarorlar qabul qiladi, lider esa asosan xulq-atvori qadriyatlar ko‘ra. Rahbarlar ba’zan sevimli yoki ikkita xodimni tanlashi mumkin, bu esa adolatsiz munosabatga olib kelishi mumkin, masalan, ayrim xodimlarga boshqalarga qaraganda ko‘proq vaqt ajratish, ularga ko‘proq imtiyozlar berish va ichki doira yaratish kabi.
Yaxshi liderlar hammaga teng munosabatda bo‘lishadi, bir kishining g‘oyalariga jamoadagi boshqalar bilan bir xil ahamiyat beradi. Kuchli liderlar shaxsiy imtiyozlarning dinamik muhitni yaratishga xalaqit berishiga yo‘l qo‘ymaydi.
Yettinchidan, rahbar ma’lum bir vazifani qanday bajarishni juda yaxshi biladi, lider esa o‘z izdoshlariga vazifani qanday qilib to‘g‘ri bajarish kerakligini ko‘rsatadi.
RevenueGeeks asoschilaridan biri Elisa Bender: "Xo‘jayiningiz bilan suhbatlar odatda bir tomonlama bo‘ladi, ular gapiradigan joyda siz tinglaysiz".
"Boshliqlar suhbatlarda ustunlik qiladilar va boshqalarga gapirishlari uchun kam joy beradilar", deb qo‘shimcha qiladi Bender. Buning o‘rniga, lider va rahbar bo‘lish haqida gap ketganda, yodda tuting: “Liderlar ikki tomonlama muloqotchilardir. Ular avval tinglashadi, keyin gaplashadilar. Ular atrofdagilarning fikrini izlaydilar va o‘z qarorlarini qabul qilishda ulardan foydalanadilar”. Liderlar tinglashdan faxrlanadilar. Xodimlarning tashvishlari va fikrlarini tinglaydilar. Gapirishdan ko‘ra ko‘proq tinglashga va so‘zlarni aniq tanlashga urinadilar. “Jasorat - bu turish va gapirish uchun kerak bo‘lgan narsa; O‘tirib tinglash ham jasoratdir,”- Uinston Cherchill.
Sakkizinchidan, rahbar o‘z odamlariga vazifalar beradi va mas’uliyatni yuklaydi, biroq lider vakolat beradi. Rahbar va lider bo‘lishning yana bir farqi shundaki, boshliqlar odatda o‘zlarining muvaffaqiyatlaridan motivatsiya oladilar. Aksincha, liderlar atrofdagilarning muvaffaqiyati haqida qayg‘uradilar va o‘z jamoalarining muvaffaqiyatlarini nishonlaydilar. Liderlar kompaniyaning xodimlarisiz hech narsaga erisha olmasligini tushunishadi. Exploding Topics asoschisi Brayan Din aytganidek, “Liderlar “biz” deyishadi; boshliqlar “men” deyishadi”. "Men o‘rganganim shundaki, siz ularni o‘z kuchlarining manbasiga yo‘naltirsangiz va tashkilotda ko‘rishni xohlagan narsani aks ettiradigan xodimlardan qahramonlar yaratsangiz, odamlar g‘ayratli bo‘ladi,”- Anita Roddik
To‘qqizinchidan, Rahbar xodimlarga nima qilish kerakligini aytadi, lekin lider xodimlarga nima qilishni o‘rgatadi. Ba’zida rahbar va liderning farqlari biznesni boshqarish uslubiga to‘g‘ri keladi. Liderning boshqaruvga bo‘lgan yondashuvi tabiiy yetakchilik qobiliyatiga ega bo‘lgan odamiylikdan ko‘ra ko‘proq noqulay bo‘lishi mumkin.
"Rahbar va xodim munosabatlarni ikki so‘z bilan ifodalash mumkin: buyruq va itoatkorlik," - deydi Villa mehmonxonalar xanjiri asoschisi Jeykob Villa.
"Boshqa tomondan, rahbarlar ko‘proq gorizontal hokimiyat tuzilmasini afzal ko‘radilar, bunda jamoaviy ish va hamkorlik rag‘batlantiriladi,”-deydi Villa.
Yaxshi rahbarlar ishlarni bajarishni talab qilish o‘rniga, xodimlar qilishlari kerak bo‘lgan harakatlarni boshqaradilar. Ular natijadan oldin jamoaning jarayoniga e’tibor berishadi. Ular o‘zlarini xodimlarining o‘rniga qo‘yishni yaxshi uddalashadi. Villaning qo‘shimcha qilishicha, rahbarlar ko‘pincha qo‘l ostidagilar bilan faol ishlaydi va "xodimlar rahbarni xafa qilishdan qo‘rqmasdan o‘z g‘oyalari va tashvishlarini erkin aytishlari mumkin bo‘ladi". Kennet X. Blanchard so‘zlarini muxtasar qilib aytganda, "Muvaffaqiyatli yetakchilik kaliti bu hokimiyat emas, balki ta’sir qilishdir”.
Yuqoridagilarga qo‘shimcha qilib shuni aytib o‘tish mumkinki, "Haqiqiy rahbar har doim o‘z xodimlarini qo‘llab-quvvatlashni va kompaniyaning qarashlari uchun ishlashni xohlaydigan jamoani yaratishni xohlaydi", deydi Vestmeyer. Qolaversa, boshqaruvchi rolga o‘tayotgan odam uchun eng qiyin vazifalardan biri ishni bajarishdan nazorat qilishgacha boradi. Bu lider va rahbar o‘rtasidagi yana bir asosiy farq. Ishlar ular xohlagan tarzda bajarilmasa, boshliqlar masalani o‘z qo‘llariga olishlari mumkin. Biroq, yetakchi bo‘lish - bu xodimlarning o‘z ishlarini yanada samarali bajarishga yordam berishdir. Liderlar sabr-toqatli bo‘lib, o‘z xodimlari qayerda muammolarga duch kelayotganini tushunishlari mumkin. “Mening ishim xodimlarga ishni osonlashtirish emas. Mening vazifam bizda mavjud bo‘lgan potensial xodimlarni to‘g‘ri tanlay bilish va ularni o‘zi xohlab ishlashga undash va ularni yanada yaxshilashdir,"- deydi Stiv Jobs.
Samarali yetakchilik uslubiga ega bo‘lish uchun menejer ham ajoyib o‘qituvchi bo‘lishi kerak. Rahbarlar o‘z xodimlaridan, hatto ular uchun yangi bo‘lsa ham, vazifalarni bajarishning eng yaxshi usulini bilishlarini kutishadi. Liderlar o‘z xodimlariga o‘z ishlarini bajarishning eng samarali usulini o‘rgatishadi. Ular o‘z ishchilarining malakalarini rivojlantirishga yordam berish yo‘llarini faol ravishda izlaydilar va ularning o‘sishiga yordam berish uchun o‘rganish imkoniyatlarini yaratadilar, bu orwali xodimlarida o‘ziga bo‘lgan ishonchni pshiribgina qolmay, ishdagi unumdorlikni oshirishga ham katta hissa qo‘shgan bo‘lishadi, boisi xodimlarni tushunish va o‘qitish uchun vaqt ajratilsa, yanada samaraliroq jarayonda natijalarga erishish osonroq bo‘ladi.
Liderni rahbardan ajratib turadigan yana bir misol. Ko‘pincha rahbarlar asosiy e’tiborni oxirgi natijaga qaratadilar, liderlar esa u yerga qanday yetib borishlari va u yerdan qayerga borishlari mumkinligiga e’tibor berishadi. Rid Markham shunday degan edi:"Muvaffaqiyatli rahbarlar har bir imkoniyatdagi qiyinchilikni emas, balki har qanday qiyinchilikdagi imkoniyatlarni ko‘radilar."
Yana bir farqli jihati shundaki, liderlik va rahbarlik tendentsiyalari haqida gap ketganda, rahbarlar ko‘pincha o‘zlari bilgan narsalarga asoslanib ishlaydilar. Agar biror narsa ishlagan bo‘lsa, ular doimo ishlaydi deb ishonishadi. Biroq, liderlar moslashishga qodir. Ular takomillashtirish uchun jarayonlarni doimiy ravishda qayta baholaydilar. Liderlar ish joyiga ijobiy energiya olib keladi, maqsadlarga erishishning yangi usullarini izlaydi va xodimlardan yangi g‘oyalar mavjud bo‘lganda taqdim etishni so‘raydi. Ular o‘z xodimlariga har doim muvaffaqiyatga erishishning eng yaxshi yo‘lini topishga investitsiya qilishlarini va biznesni keyingi bosqichga olib chiqishda qanday yordam berishi mumkinligi haqidagi fikrlarini qadrlashlarini ko‘rsatadilar.
Demak, yuqoridagilardan kelib chiqqan holda shuni xulosa qilib aytishim mumkinki, liderlar o‘zi birga ishlaydigan xodimlarni doimo qo‘llab-quvvatlovchi, ular bilan muloqot yoki vazifa topshirish jarayonida ularning xulq-atvori, imkoniyatlaridan kelib chiqqan holda yo‘l tututvchi shaxslardir. Inson resurslari bilan ishlaydigan har qanday menejer liderlik ko‘nikmalarini o‘zida jamlamog‘i darkor.