Islom iqtisodiyoti va moliyasi, ziyorat turizmi

2. ZIYORAT TURIZM SOHASIDA INSON RESURSLARINI BOSHQARISHNING O‘ZIGA XOS JIHATLARI VA PSIXOLOGIYANING UNDAGI O‘RNI
Ma’lumki, turizm sohasi inson resurlari bilan bevosita bog‘liq bo‘lgan sohaligi uchun psixologiya bunda muhim ahamiyat kasb etadi. Ushbu soha mutaxassisiga qo‘yiladigan eng birinchi vazifa mijozlarning muayyan yo‘nalishlarga tashrif buyurish, mavjud xizmatlardan foydalanish, mijozlarning ehtiyojlari va qoniqishlarini tushunishdir. Psixologiya ayni shunday holatda mijozlarning xulq-atvorini, tajribasini va munosabatlarini o‘rganadi.
Turizm bilan shug‘ullanuvchi subyektlar (masalan, tadbirkorlar, idoralar, davlat tashkilotlari, davlat boshqaruvi, notijorat tashkilotlari va boshqalar) turizmni faqat iqtisodiy (foydani ko‘paytirish) yoki boshqaruv nuqtai nazaridan idrok etishga moyildirlar. Darhaqiqat, ko‘pincha ular turizmning ijtimoiy jihatlarini e’tiborsiz qoldiradilar, masalan. sayohat turist, uning shaxsiyati, munosabati, qadriyatlari va turmush tarzi haqida qandaydir tasvirni beradi. Ular sayohat turist uchun boshqa odamlar bilan o‘zaro muloqotda bo‘lish ekanligini unutib qo‘yishadi, bu tabiiy ravishda turistlarning o‘zlari, shuningdek turistlar va mahalliy aholi (rezidentlar) o‘rtasida mojarolar xavfini keltirib chiqarishi mumkin. Mojarolar odatda turli xil qadriyat, urf-odat va an’analarga ega bo‘lgan odamlar o‘rtasida boshlanadi. Hatto ziddiyatli vaziyatlar ham bo‘lishi mumkin, bu masala turizmning ko‘plab boshqa afzalliklariga soya soladi.
Turizmda psixologiya quyidagi savollarga javob topishda bosh ko‘makchi bo‘lib xizmat qiladi:

• 
  Turistning qiziqishlarini qanday aniqlash mumkin?
  
• 
  Sayyohni sayohat qilishga undaydigan qanday drayverlar mavjud?
  
• 
  Sayyohning ehtiyojlari uning yoshi, jinsi, maqomi bilan bo‘g‘liqmi?
  
• 
  Turistlarning qaror qabul qilish jarayoni qanday ko‘rinishga ega?
  

Villamira ham ta’kidlaganidek (2001)¹⁴, turizmdagi psixologiya turist sifatida harakat qiladigan shaxslarni o‘rganadi. Shuning uchun shunday turizmni nafaqat iqtisodiy-geografik nuqtai nazardan, balki turistlar salomatligi va farovonligini himoya qilish uchun hissiy omillarga duchor bo‘lganda uning xatti-harakatlarini ham tahlil qilish zarur. Sayyohlar ko‘pincha kundalik tartib va ​​stressdan qochishni xohlashadi, hayotning yangi o‘lchovlari, yangi tajriba va o‘ziga xoslik yoki noan’anaviylikni topishga intilishadi.
Virdi va Traini (1990) ta’kidlashicha, har bir sayyohning harakati nafaqat uning erkinligining shaxsiy va ijtimoiy tomonlarini aks ettiradi, balki motivatsiya ham berishi mumkin. Bundan tashqari, har qanday bunday harakat nafaqat iqtisodiy, balki shaxsiy, o‘ziga-o‘zi qilgan investitsiyadir.
Turist, umuman olganda, bo‘sh vaqtini o‘zi tanlagan muhitda o‘tkazishini va u kundalik hayotda qandaydir boshqacha bo‘lgan mashg‘ulot bilan shug‘ullanishni istashini hisobga olsak, turizm psixologiyasi uning barcha jihatlarini inobatga oladi va bunday "muqobil" muhitda uning xatti-harakatini tahlil qiladi. Turistning xatti-harakati ijtimoiy, hissiy, motivatsion va kognitiv jihatlarga asoslanadi, bu psixologik monitoring uchun keng imkoniyat eshiklarini ochadi, desak to‘g‘ri bo‘ladi.
Ryglová (2011). Turizm psixologiyasi nuqtai nazaridan asosiy elementlar motivatsiya (ehtiyojlar), kutish, qaror qabul qilish, qoniqish va tajriba, shu jumladan munosabatlarni tahlil qilish (2.1-rasmga qarang).
Quyidagi zanjir shuni ko‘rsatadiki, mijozning tajribasiga nisbatan inson ehtiyojlarini tushunish bir tomondan ma’lum ma’lumotlardan (masalan, matbuot yoki internet reklamasidan) daromadlar, boshqa tomondan turizm xizmatlariga (ya’ni turizm xizmatlaridan amaliy foydalanish) juda muhimdir. Bu nafaqat motivatsiya masalasi, balki, birinchi navbatda, qoniqish va individual xususiyatlarning o‘zaro bog‘liqligidir. Qoniqarsizlik retrospektiv tarzda maqsadning xayoliy tasvirini shakllantiradi, bu esa keyinchalik mijozning ehtiyojlarini qondiradi.