Iv bob. Ta’LIM SIFATINI NAZORAT QILISH VA BAHOLASH Ta’lim sifatini o‘lchash baholash shakli va metodlari, indikatorlarini tanlash

Un turtinchidan. Yoshlarning yukori sifatli ta’lim olishiga eri­ shish ishida turli darajadagi ta’lim dasturlarining izchilligini ta’minlashning makbul yullarini izlash buyicha tadkikotlarni da- vom ettirish talab kilinadi.
TMda ta’lim sifatini nazorat kilishning kompleks tizimi — ta’lim oluvchi shaxsini TMda ukishning butun muddati — kirish sinovlaridan tortib, bitiruvchining ish joyidagi moslashuvigacha
bo‘lgan davr davomida tabiiy pedagogik sharoitda sifat jщatdan tekshirilgan va mikdor jщatdan tasdiklangan rivojlanish dara- jasidir. Bu tizim ijodkor, mustakil fikrlovchi, rivojlangan shaxs- ni tarbiyalashga, malakali kichik mutaxassislar kasb-xunar ta’li­ mi darajasini oshirishga yunaltirilgan. Sifatni nazorat kilish tizimining barcha tarkibiy kismlari bir-biridan ajralmasdir. Bitta bulsa-da, tizimni tarkib toitiruvchi omilning uzgarishi umu- man butun tizim uzgarishiga mukarrar ravishda olib keladi.
Ta’lim sifati — ta’lim tizimidagi turli toifa xodimlar (mu­ taxassislar) tushunishi uchun kullaniladigan kup ma’noli atama. Xar bir toifa ta’lim sifatini xar xil tushunishi tabiiy.
Ta’lim sifati deganda «ta’lim jarayonining turli ishtirokchi- lari ta’lim muassasasi tomonidan kursatilayotgan ta’lim xizmat- laridan kutganlarining kanoatlantirilishi darajasi» yoki «ta’­ limda kuyilgan maksad va vazifalarga erishish darajasi» tushuni- ladi, bu ushbu tushunchaning ancha keng ta’rifidir.
Kurib chikilgan ta’riflarning kupchiligini tulik deb xisob- lab bulmaydi, chunki ular bitiruvchining kasbiy va shaxsiy tav- siflarining barcha tomonlarini aks ettirmaydi. Mualliflar tad­ kikot jarayonida «ta’lim sifati» tushunchasini yanada anikrok ta’- riflash uchun kator ta’riflarni sintez kilishga urinib kurishdi. Tadkikogchilar va pedagog xodimlar kasb-xunar ta’limida yagona standartni urnatib bulmasligini, chunki xar bir kasb buyicha ta’­ lim mazmuni iktisodiyotda ob’ektiv ravishda vujudga kelgan mex- nat taksimotini aks ettirishini tushundilar. Ta’lim standartla­ ri umumiy metodologik asosni sakpab kolgan xolda, xar bir kasb
buyicha aloxida ishlab chikiladi.
Umumta’lim va kasb-xunar ta’lim talablarini uz ichiga oluvchi respublika standart komponenta DTSga mos keladigan daraja va sifatda tayyorlashni ta’minlaydigan bilim va malaka xajmini bel- gilab beradi.
Mintakaviy standart komponenti asosan ish beruvchilarning extiyojlarini, konun chikaruvchi va ijro etuvchi x,okimiyatlar talab­ larini kondiruvchi professional siklni uz ichiga oladi.
Ta’limning ma’lum darajadagina mazmunigina emas, balki stan- dartlashtirishning ta’lim sifatini nazorat kilishga bosh rol aj- ratilayotgan butun apparata xam standartlashtirilayotganligi tushu­ narli buladi.
Nazoratni tizimlashtirish mutaxassisning Tasniflagichdagi kasb yoki ixtisoslardan biri buyicha boshlangich yoxud urta ta’lim tizimida ukishi natijasida erishgan malaka darajasini tekshi- rishning umumiy normalarini, koidalarini, unga kuyiladigan ta- lablarni belgilash jarayoniga ijtimoiy buyurtmani bajaradi. Bu,
birinchidan, Respublikada mednat bozori, mamlakatimiz va chet el kasb-dunar maktabi mutaxassislarining rakrbati bilan boitax, bulib, mamlakat muassasalari bitiruvchilarining saviyasini chet el mutaxassisining darajasiga tenglashtirish bilan boypщ. Bitiruv- chining kasb madoratini badolashda ob’ektivlik masalasi juda kes- kin kuyiladi.
Nazorat — bilim egallash saviyasini, madorat va kunikmalarni uzlashtirish darajasini anikdash vositasi bulib maydonga chita­ li. Bu muammo yangi naydo bo‘lgani yuq nazoratning umumiy masa- lalari (irinsiplari, kridalari, uslublari, shakllari, usullari) avval dam kup yillar davomida kurib chikdlgan.
Ukuvchilarning dasturiy materialni uzlashtirish va ishlab chikd- rish ta’limida madorat damda kunikmalarni egallashi jarayonini ob’ektiv badolashgina govori malakali mutaxassislarni tayyorlashga kumaklashishi mumkin. Ukuvchining butun uqish muddati davomidagi faoliyatini nazorat kdlarkanmiz, uz mednatimizni badolabgina qol- may, balki ukuvchining uzligini anglashini va mustakdl bilim oli- shini ragbatlantiramiz dam. Lekin nazoratda dali dam eng asosiy- si — ob’ektiv badolash. Uning modiyati bitiruvchining malaka tav­ sifini rejali talab bilan ulchash damda qiyoslashdan iborat.