Iv bob. Ta’LIM SIFATINI NAZORAT QILISH VA BAHOLASH Ta’lim sifatini o‘lchash baholash shakli va metodlari, indikatorlarini tanlash

«Nazorat»ni tasviriy tushuncha sifatida kdbul kdiamiz. Nazo­ rat TMda uzini-uzi boshkdrish mexanizmi bulib xizmat kdladi. Uning vazifasi tizimning barkdror amal kilishini ta’minlash, TM faoliyatining qabul kilingan boshqaruv k a R°Rl a Ri , me’yoriy talablarga mos kelishini anikdash, ijobiy uzgarishlarga muayyan turtki berishdan iborat. Ulchash va badolash tadbirlari muxim na­ zorat vazifalarini bajaradi.
Kvalimetriyaning asosiy tamoyillariga muvofiq eng avvalo,
sifatni badolash maksadini anikdash, tegishli sifat ulchovlarini tuzish xamda maxsus algoritmlar (ulchovlar) yordamida ularning kiy- matini olish talab kilinadi. Shuning uchun sifatni ulchashni ob’ekt xususiyatlari makonini ulchovlar tiliga kuchirish jarayoni, deb ta­ savvur kilish mumkin.
Ta’lim sifatini ta’lim muassasasida uni boshkarish funksiya-
sining uziga xos turi sifatida ulchash, badolash ta’lim jarayoni tashkilotchilarida tadkikot ob’ekta xakdda yaxlit muloxdza yuri- tishni takozo etadi.
Ta’lim natijalarini badolash pedagogik amaliyotda doimo eng murakkab muammolardan biri bulib kelgan. Bu shu bilan alokador- ki, «pedagogik xodisaning turli tomonlarini ulchash vazifasi anik emas, chunki ukuv-tarbiya ishida pedagogii xam, ukuvchini xdm ajra- tib kursatamizki, ular kuplab xususiyatlari bilan tavsiflanishi mumkin» (A. A. Orlov). Darxakikdt, xodimlar va ta’lim oluvchilar faoliyati natijalarini urganishda boshqaruv xodimlariga keng mikyosdagi kursatkichlar bilan tavsiflanuvchi xam individual, xam jamoa me^nati sifatini baxolashga tugri keladi.
Ta’lim axvoli va uning natijalarini ulchash va baxolashga mav- jud yondashuvlar jiddiy kamchiliklarga ega, bular — rasmiyatchiliq sub’ektivizm, oldindan aytib bera olmasliq axborot kamligidir. Asosan tasodifiy, muxim bulmagan ob’ektlar, ularning ayrim xu­ susiyatlari ba^olanadi. Ayni maxdlda mutaxassislar bilish va pro­ fessional faoliyatning umumiy xususiyatlari, konuniyatlari disobga olinadigan va baxolanadigan yondashuv nisbatan samarali natija berishini ta’kidlashadi.
Buning uchun TMda x,ar kdnday ulchash, ob’ektni asosli taxdil kdlishdan boshlanadi. Bunda ob’ekt sifatini rivojlanishda, shart- sharoitni, ukuv-kasbiy faoliyatning va pedagogik jarayonning kon- kret ishtirokchilarini disobga olgan dolda bax,olash mux,im.
Ta’lim jarayonining mazmuniy, operatsion-protsessual, motivatsi- on jixatlar birligi sifatida belgilanuvchi didaktik moxdyatini ang- lash boshqaruv xodimlarining dastlabki iozitsiyasiga aylanishi lozim. Ta’lim jarayonining tashki xususiyatlari (egallangan bilim xdjmi, uning mustaxkamligi, tizimliligi va boshkalar) shaxsni rivojlan- tirishning zarur sharti disoblanadi. Ta’lim jarayoni natijalari- ning ichki kursatkichlari (fikrlash mantiga, dalillash, izchilliq
mustakillik va d. k.) yetarli shartlar sifatida namoyon buladi.
Ta’lim muassasasida ta’lim sifatini boshkarish samaradorli- gi kuprok boshqaruv xodimlari tadkikot ob’ektini kanchalik anik tanlashi va ularning xususiyatlarini ulchash umumiyligini ta’min- lashi bilan belgilanadi (V. P. Bespalko, I. A. Kolesilkova).
Ushbu vazifa ta’lim tashkilotchilari tomonidan ulchash jarayoni­ ga kuyiladigan talablar va uni amalga oshirish bosqichlarining iz- chilligiga rioya kilinganida muvaffakiyatli bajarilishi mumkin.
Ulardan eng mudimlarini kurib chikamiz.