Jahonda umumqabul qilingan bank tizimi Jahon amaliyotida har bir mamlakatning Markaziy banki banklarning banki

 
2-§. Faktoringning turlari 
Qadimda, aynan o‗rta asrlarda savdogarlar guruhi ishlab 
chiqaruvchilar uchun noma‘lum bozorlarda tovarlarni sotish bo‗yicha 
vositachi sifatida ishtirok etgan va shu asnoda tovarli faktoringga asos 
solingan.
 
25-rasm. Faktoring va uning turlari 
Xalqaro amaliyotda faktoringning quyidagi turlari mavjud: 
- ochiq va yopiq faktoring; 
- regress huquqi bilan (recourse factoring) va regress huquqisiz (non 
recourse factoring); 
Faktoringning turlari 
1. Ochiq (konvension) 
2. Yopiq (konfidensial
) 
1. Regress huquqli 
2. Regress huquqisiz 
3. Oldindan to‗lash 
4. Majburiyatlarni 
belgilangan 
muddatda to‗lash 
To‗lov shartlari 
bo‗yicha 
Shartnomani tuzish 
shakli bo‗yicha 
Operatsiya amalga 
oshirilayotgan hudud 
bo‗yicha 
1. Ichki 
2. Xalqaro 

---

502
- moliyalashtiriladigan va moliyalashtirilmaydigan; 
- ichki (domestic factoring) va xalqaro faktoring (international 
factoring) va boshqalar. 
Bank ishi rivojlanishning ilk davrlarida faktoringning 2 ko‗rinishi 
shakllangan. Bular ochiq yoki konventsion (disclosed faktoring) va 
yopiq, cheklangan (undisclosed faktoring) faktoringlardir. Tarixan, 
birinchi marta ochiq faktoring vujudga kelgan.
Zamonaviy sharoitlarda ochiq faktoring mijozlarga moliyaviy 
xizmat 
ko‗rsatishning 
mukammal 
shakli 
hisoblanadi. 
Ochiq 
faktoringda debitor, ya‘ni MYB (tovar hujjatlarida ko‗rsatish orqali) 
to‗lovni amalga oshirishda bank-faktor qatnashishi to‗g‗risida MSOni 
ogohlantiradi va tovar pulini undirishga oid barcha hujjatlar (debitor 
qarz hujjatlari) bankka ishlab berish uchun topshiradi. Yopiq 
faktoringda hisob-kitoblarda bank ishtirok etishi, debitorning bank 
bilan faktoring xizmat ko‗rsatish to‗g‗risida shartnomasi mavjudligi, mol 
yetkazib beruvchining to‗lov hujjatlari faktoring kompaniyasiga 
o‗tkazilishi to‗g‗risida MSOga xabar berilmaydi. MSO olgan tovar va 
xizmatlar uchun to‗lovlarni MYBning hisob varag‗iga amalga 
oshiraveradi. MYB esa jo‗natilgan tovar va xizmatlari uchun kelib 
tushgan to‗lovlarni bank yoki faktor hisobiga olgan kreditini to‗lash 
uchun o‗tkazib boradi. Faktoringning bu turi bank uchun xatarli 
hisoblanadi. Chunki mol sotib oluvchining ma‘lum sabablar bilan 
to‗lovni o‗z vaqtida amalga oshirmasligi bilan bog‗liq risk bankning 
zimmasiga tushadi. Yopiq faktoringning risklilik darajasi yuqori 
bo‗lganligi uchun uning narxi ochiq faktoringga nisbatan yuqori bo‗ladi.