Jahonda umumqabul qilingan bank tizimi Jahon amaliyotida har bir mamlakatning Markaziy banki banklarning banki

qo„shimcha (ikkinchi darajali) kapitaldan iborat bo‗lib, u regulyativ 
kapital deb ham yuritiladi. Regulyativ kapital – bank faoliyatini 
boshqarish va iqtisodiy me‘yorlar hisob-kitobini o‗tkazish maqsadida 
hisoblash yo‗li bilan aniqlanadigan bank kapitalidir.
O‗zbekiston Respublikasi banklari faoliyatida ham regulyativ 
kapital I darajali kapital va II darajali kapitaldan tashkil topgan. 
Amaliyotda I darajali kapital regulyativ kapitalning 75 foizini yoki 
undan ortig‗ini tashkil etishi lozim. II darajali kapital miqdori I darajali 
kapital miqdoridan oshib ketsa, kapitalning oshib ketgan qismi kapital 
hisobiga olinmaydi yoki kiritilmaydi.
I darajali kapital (regulyativ kapitalni 60 % dank am 
bo„lmagan qismi) tarkibiga quyidagilar kiradi: 
a) to‗liq to‗langan va muomalaga chiqarilgan oddiy aksiyalar; 
b) nokumulyativ muddatsiz imtiyozli aksiyalar. Bu aksiyalar: 
muayyan sotib olish sanasi va shartlariga ega emas;
egasining xohishiga ko‗ra sotib olinishi mumkin emas; 
bank aksiyadorlari umumiy yig‗ilishi qaroriga muvofiq ularga 
doir dividendlar to‗lanmasligi mumkin; 
ular bo‗yicha o‗tgan davrdagi olinmagan (nokumulyativ) divi-
dendlar to‗lanmaydi; 
125
ta‘kidlaganimizdek, barcha aktivlarning bozor narxi va barcha 
majburiyatlarning bozor narxi o‗rtasidagi farq sifatida aniqlanadi. 
Kapital yetarliligini aniqlashda riskka tortilgan aktivlarning 
umumiy 
summasidan 
foydalanamiz. 
Ushbu 
ko‗rsatkich 
bank 
aktivlarining qancha miqdori qay darajali riskka asoslanganligini 
anglatadi. 
―Tijorat banklari kapitali yetarliligiga qo‗yiladigan talablar 
to‗g‗risida‖gi 949-7-son nizomga muvofiq balans aktivlari risk 
(tavakkalchilik) darajasi bo‗yicha 0, 20, 50, 100 foizli to‗rt guruhga 
bo‗linadi. Har xil toifali aktivlar nisbiy tavakkalchiligi o‗z zimmasiga 
majburiyatlarni qabul qilgan shaxs turi va garov yoki kafolat tavsifiga 
bog‗liq. Masalan, naqd pul 0 foizli risk (tavakkalchilik) darajasiga ega 
bo‗lsa, tijorat kreditlari 100 foizli risk (tavakkalchilik) toifasiga kiradi. 
Riskka tortilgan aktivlar umumiy summasini hisoblashda har bir aktiv 
balans summasini unga tegishli risk (tavakkalchilik) miqdoriga 
ko‗paytirishi va tavakklchilik bo‗yicha aniqlangan aktivlar yig‗indisi 
orqali topiladi. 
2017-yil 1-yanvar holatiga banklarning jami kapitali 2016-yildagiga 
nisbatan 20,2 foizga oshib 9,4 trln. So‗mni tashkil etdi va bu umumqabul 
qilingan xalqaro me‘yorlar (8%)dan deyarli 3 barobar yuqoridir.
Banklar 2015 – 2019 yillarda sof foydadan ajratmalar ajratish orqali 
quyida keltirilgan ko‗rsatkichlardan kam bo‗lmagan miqdorda kapitalni 
ko‗paytirishi lozim. 
11-jadval