James d. Gwartney

17-chizma: Iqtisodiy erkinlik va BMTning xalqaro baxt indeksi
4.48
5.08
5.44
6.54
0
2
4
6
8
10
Eng kam erkin
Uchinchi guruh
Ikkinchi guruh
Eng erkin
Iqtisodiy erkinlik (kvartillar bo'yicha)
BMTning xalqaro baxt indeksi
Iqtisodiy erkinlik yuqori mamlakatlarda aholi odatda hayotlaridan mamnunroq.
Izoh: «Reyting hayot tahlili bo'yicha asosiy savolga berilgan javoblarga asoslangan… Bu «Kantril zinapoyasi» deb
ataladi: unga ko'ra, respondentlardan zinani tasavvur qilishi so'ralib, eng yaxshi hayot 10-pog'onaga, eng yomon hayot
esa 0-pog'onaga to'g'ri keladi. Keyin ulardan hozirgi hayotlarini 0 dan 10 gacha bo'lgan ball bilan baholash so'raladi».
Ma'lumotlar 2015-yil uchun.
Manba: O'rtacha iqtisodiy erkinlik darajasi reytingi, 1995-2016-yillar; Birlashgan Millatlar Tashkiloti, 2016-yil, Xalqaro
baxt indeksi, 2016-yil yangilangan hisoboti.
Yaqinda Freyzer Instituti hamkorlari bilan birgalikda iqtisodiy erkinlik indeksiga
«shaxsiy erkinlik» bo'yicha yangi ko'rsatkichni qo'shdi. Bu ko'rsatkich qonun ustuvorligini,
xavfsizlikni, harakat erkinligini, diniy erkinlikni, yig'ilishlar erkinligini, so'z erkinligini va
shaxsiy erkinlikni aks ettiradi. 18-chizmada ko'rsatilganidek, shaxsiy erkinlik va iqtisodiy
erkinlik o'rtasida yaqin bog'liqlik mavjud. Erkin jamiyatlar nafaqat boyroq, ularda odatda inson
huquqlari ko'proq hurmat qilinadi.

---

144
18-chizma: Shaxsiy va iqtisodiy erkinlik o'rtasidagi o'zaro
bog'liqlik, 2016-yil
IQ
T
IS
O
D
IY
E
R
K
IN
L
IK
SHAXSIY ERKINLIK
10
10
8
8
6
6
4
4
2
2
Yaman Respublikasi
Liviya
Venesuela
Markaziy Afrika Resp.
Argentina
Xorvatiya
Suriya
Sudan
Rossiya
Gonkong
Yangi Zelandiya
Bruney
BAA
Singapur
Mavrikiy
AQSH
Manba: Ian Vasquez va Tanja Porcnik, The Human Freedom Index 2018: A Global Measurement of Personal, Civil, and
Economic Freedom. Nashr etuvchilar: Kato Instituti, Frayzer Instituti va Freydrix Nauman Erkinlik fondi.
Iqtisodiy nazariya va empirik dalillar ushbu bo'limda keltirilgan siyosatlarni qabul
qilgan va amalga oshirgan mamlakatlar tezroq o'sishini, yuqoriroq daromad darajasiga
erishishini va qashshoqlikni bartaraf etishda ko'proq muvaffaqiyatga erishishini ko'rsatadi.
Iqtisodiy taraqqiyotning kaliti samarali institutlarni yaratishdan hamda iqtisodiy va shaxsiy
erkinliklarga ko'maklashuvchi siyosatlarni yuritishdan iborat. Bu omillarning ahamiyatini
butun dunyodagi fuqarolar va siyosiy rahbarlar qanchalik tez tushunib yetsa va mamlakatlarida

---

145
iqtisodiy erkinlikni kengaytirishga harakat qilsa, dunyo yanada farovonroq bo'ladi.