Жиноят ҳУҚУҚИ Ўқув қўлланма

 
4.2. Жиноят таркиби элементлари тушунчаси ва турлари 
 
Жиноят 
таркиби 
элементларини 
– 
жиноят 
таркибининг объектив ва субъектив томонларининг зарурий ва 
факультатив белгилари ташкил этади. 
Жиноят таркиби элементлари қуйидагилар: 
- 
жиноят объекти; 
- 
жиноятнинг объектив томони; 
- 
жиноят субъекти; 
- 
жиноятнинг субъектив томони. 
Жиноят таркибининг зарурий белгилари деганда – 
ўзининг аҳамиятига кўра, жиноят таркибининг маълум бир 
элементида сўзсиз иштирок этадиган белгиларга айтилади.
Ушбу зарурий белгиларни: 
- 
қўриқланадиган ижтимоий муносабат; 
- 
ижтимоий хавфли қилмиш; 
- 
ёш, жиноий жавобгарлик келтириб чиқарувчи ёш 
чегараси (ЖК 17 - моддаси); 
- 
ақли расолик; 
- 
айб (қасд ёки эҳтиётсизлик шаклида) ташкил этади. 
Жиноят 
таркибининг 
факультатив 
белгилари 
деганда - ўзининг аҳамиятига кўра, жиноят таркибининг 
маълум бир элементида ҳамма вақт ҳам иштирок этиши зарур 
ҳисобланмайдиган белгиларга айтилади.
Ушбу факультатив белгиларга: 
- жиноят предмети; 
- ижтимоий хавфли оқибат; 
- ижтимоий хавфли қилмиш ва ижтимоий хавфли оқибат 
ўрта-сидаги сабабий боғланиш; 
- жиноят содир қилиш вақти, шароити, жойи, усули, жиноят 
содир этиш воситаси ёки қуроли, мотив ва мақсад, шунингдек 
махсус субъект белгилари киради. 

---

26 
Жиноят 
таркиби 
факультатив 
белгиларининг 
аҳамияти қуйидагиларда кўринади: 
- улар жиноят қонунида кўрсатилган айрим ҳолларда 
жиноят таркибининг зарурий белгиси бўлиб келиши; 
- қонунда кўрсатилган ҳолларда жиноят таркибининг 
оғирлаш-тирувчи, енгиллаштирувчи таркибининг зарурий 
белгиси бўлиб келиши; 
- ушбу белгилар жиноят таркибига киритилмаган жазо 
тайин-лашда оғирлаштирувчи ёки енгиллаштирувчи ҳолат 
сифатида эътироф этилиши мумкинлиги.