Jizzax – 2018 Til haqida umumiy ma’lumot

So’z birikmasi va gap. So’z birikmalari gap tarkibida kelib, uning ma’nosini kengaytirishga xizmat qiladi va tushunchani ifodalaydi. Gap esa tugallangan ohang bilan aytiladi va fikrni ifodalaydi.M: kitob o’qimoq (so’z birikmasi), Qoshnimiz anchadan beri qiziqarli sarguzasht kitob o’qimoqda.
2-topshiriq: Berilgan juftliklarni ikki ustunga (so’z birikmasi va gap) ajratib chiqing.
1.Chiroyli gul. Gul chiroyli. 2.Muhandis akam. Akam muhandis. 3.Qovun shirin. Shirin qovun. 4.G’azalni yodlash. G’azalni yodlaymiz. 5.Ko’chat o’tqazing. Ko’chat o’tqazish.
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ So’z birikmasi va ibora. So’z birikmasi, ya’ni erkin birikma tobe va hokim so’zdan tashkil topadi. Bularda so’zlarni almashtirib qo’llab, yangi-yangi erkin birikmalar hosil qilish mumkin. M: yangi ko’ylak, qizil ko’ylak, qizil olma.Erkin birikmadagi har bir so’z ma’lum so’roqqa javob bo’ladi, gapda har biri alohida gap bo’lagi bo’lib kela oladi. M: Chiroyli ko’ylak oldim. 1)chiroyli ko’ylak; 2)ko’ylak(ni) oldim Iborada, ya’ni turg’un birikmada ma’no yaxlit, ajralmas bo’ladi. Turg’un birikma tarkibida nechta so’z bo’lishidan qat’i nazar bitta so’roqqa javob bo’ladi va bitta gap bo’lagi vazifasida keladi. M:Otasining to’nini teskari kiyib olishi O’ktamning dilini og’ritdi. So’z birikmasi va turg’un birikma gapda o’xshash shaklda uchrashi mumkin, lekin so’z birikmasi tushuncha, ibora esa atash (leksik) ma’nosini ifodalaydi. M: Qizchaning tap-tap sakrashidan dugonasining guliga qo’nib turgan kapalagi uchdi(tushuncha). Shovqindan buvimning kapalagi uchdi (atash ma’no).