Darbandl axdqi naqfapqat daryo suvidan, balki oqar butsloqlardan havm foydalangan. Buk buloqlar QFaphtiy, ganbus, Lochin, Chashmai halima, Mirzosho,Kadu deb nomlapngan.
Qadimda darband daryosi suvidan 8ta tegirmon ishlgan ekan. mDarbandda mashhur bo’lgan Tohirniylarning qo’sh tegirmoni yo’l yoqasida joylashganligi uchun yo’lovchchilar ko’pincha shu tegirmonga muurojaat qvitlganglar. Hozirgi vaqtda Tohiriy tegirmoning pastrog’ida Aliqul Ibni hasan tegirmoni, daryoyonida Usto ramazoniy ,turdialigiy, Abdulvohidiy tegirmonlari ishlab turibdi.”
( Palvon Shoimov,”Darband-qadimiy makon” kitobi 24-26 sahifalar )
Albata bu nodir ma’lumotlarni izlab topib kitob shaklida chop etishga olijanob ishlarni amalga oshirgan tarixshunos ustozimizga tashakkur bildiramiz. Hozirgi kunda ham bu avlod vakillari yangi tegirmonlarni qurish ishlatishga harakat qilmoqdalar. Demak ki oto-bobolarimizdan qolgan tegirmonlar ham bizlarni va kelajak avlodni boqiy garonbaho merosiga aylanib qolaveradi. Keling endi Darbandni qadimiy to’rta ko’prigi haqida P.Shoimovni ma’lumotlarini birgalikda mutolaa qilamiz.
“Qadimda Darband daryosida 4 ta ko’rik mavjud bo’lgan.
PULI SARSON- ya’ni Sarson ko’prigi g’arbdan Sho’rob va Temir darvoza darasi bilan keladigan jo’shqin sel suvi va daryo orqali keladigan katta sel suvlari bir joyda to’qnashgan joyda qurilgan. Ana shu joydan qadimgi korvon yo’li, ya’ni Boysun,-Hisor, Ko’lob-Qoshg’ar yo’li o’tgan. Bir necha marta ko’prik qurilganiga qaramay, sel toshqinlari bu ko’prikni surib ketgan. Sarson ko’prigi deb nomlanishi ham shundan kelib chiqqan. 240 yil oldin bu ko’prikni avjinlik Xalatpolvon o’g’li Jabborqul hojiy qurdirgan.
Jabborqul hoji Balx madrasasini tugatib o’z vataniga qaytadi. Hayotda bilimdon, kamtar hurmatli martabali bo’lgan. Xalq hojatini chiqarish , uning duosini olish maqsadida ko’prik qurishni o’z zimmasiga oladi. Bu juda qiyin vazifa edi. Jabborqul hoji avjinga borib minga yaqin molni haydab , Qizilnavr qishlog’idagi Do’ngalak degan joyda 1000 dona archani kesib , yo’nib machay daryosi orqali Darbandga olib keladi. Ko’prik qurilishida avjinlik Toshbobo va taniqli usta Nurmuhammad oqsoqol rahbarlik qilganlar. Ko’prik juda mustahakam qurilgan bo’lib, katta suv toshqinlariga chidagan. Lekin 1915 yil ko’prikning bir tomonini suv toshqini o’pirib ketadi. Natijada ko’prik nochor ahvolda qoladi. Yog’ochlar mahalliy xalq orasida talanadi. 1920 yil ko’prik Inqilob diviziyasi tomonidan yengil yelpi tarzda ta’mirlanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
