K. B. Urazov, S. V. Vaxidov boshqa tarmoqlarda buxgalteriya hisobining xu su si yatl ari

15.1-jadval
«Saxovat» fermer xo‘jaligi bo‘yicha 2009-yil uchun yagona yer so!ig‘i hisob-kitobi

.Va	ko'rsatkich	Yer	Yerning qiymati, ming		Summa,
		mavdoni,	SO* 111		ming
		ga	I ga uchun	Jami	so'mda
1.	Jami ver mavdoni	242,4		X
	.Shundan:
1.1.	Yo'llar. ariq vazovurlar	17,0	X	X	X
1.2.	Ekin verlari maydoni	43.4	947,2	41108.5
1.3.	Bos' uchastkalari maydoni	83.0	462.3	38370.9
1.4.	Uzumzorlar mavdoni	93.4	467.4	43655.2
1.5.	Ko'p viliik daraxtzorlar	1.3	947.2	1231.4
1.6.	Bo'z verlar	4.3	15.1	64.9
2.	Jami soliqqa torliladigan yer uchastkalari (1-1.1)	225.4		124430,9
	Yagona yer solig'i stavkasi. %			3.5
4.	Yagona yer solig'i summasi				4355.1
5.	Shundan:
5.1.	Soliqdan ozod verlar	176.4	X	82026.1	2870.9
5.2.	Soliq to'lanadigan verlar	49.0	X	42404.8	1484.2

Yer uchastkasining tarkibi va maydoni yil davomida o‘zgargan, shuningdek yagonayer solig‘i bo‘yicha imtiyozlarga bo‘ lgan huquq vujudga kelgan (tugatilgan) taqdirda, soliq todovchilar davlat soliq xizmati organlariga hisobot yilining 1 - dekabrigacha yagona yer solig‘ining aniqlik kiritilgan hisob-kitobini taqdim etishlari shart.

Soliq Kodeski 369-moddasida belgilangan tartibga ko‘ra yagona yer solig‘ini to‘ lash quyidagi muddatlarda amalga oshiriladi:
*hisobot yilining 1 - iyuligacha - yillik soliq summasining 20 foizi; *hisobot yilining 1 -sentyabrigacha - yillik soliq summasining 30 foizi; *hisobot yilining 1 -dekabrigacha - soliqning qolgan summasi. Yagona yer solig‘ining hisoblangan summasiga hisob-kitob asosida quyidagi buxgalteriya yozuvi beriladi:
Debet 9430 «Boshqa operasion xarajatlar;
Kredit 6410 «Budjetga soliqlar bo‘yicha qarzlar».
Maqsadli ishlatish sharti bilan todovdan ozod etilgan yagona yer solig‘i summasiga quyidagi buxgalteriya yozuvi beriladi:
Debet 6410 «Budjetga soliqlar bo‘yicha qarzlar»;
Kredit 8840 «Soliq imtiyozlari».
Yagona yer solig‘ining Budjetga odkazib berilishiga to'lov topshiriqnomasi asosida quyidagi buxgalteriya yozuvi beriladi:
Debct 6410 «Budjetga soliqlar bo'yicha qarzlar»;
Kredit 5110 «Hisob-kitob schoti».
Yagona soliq to‘lovi
Soliq Kodeksining 362-moddasida belgilangan shartlarga ko‘ra yagona yer solig' ini todovchi qishloq xo‘jaligi tovar ishlab chiqan ivchi lari maqomiga mos kelmaydigan, asosiy faolivati qishloq xo‘jaligi bodgan kichik korxonalar va mikrofirmalar toifasiga kiruvchi qishloq xo‘jaligi korxonalari yagona soliq todovini todovchilari hisobkmadi. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2009-yil 22- dekabrdagi «0‘zbekiston Respublikasining 2010-yilgi asosiy makroiqtisodiy ko‘rsatkichlari va davlat budjeti parametrlari to'g'risida» PQ-1245-son qaroriga binoan kichik korxonalar (xodimlarining soni 50 kishigacha) va rnikrofirmalar (xodimlarining soni 20 kishigacha) toi fasiga kiruvchi asosiy faoliyati qishloq xo‘jaligi bodgan kichik korxona va mikrofirmalar toifasigakiruvchi qishloq xo‘jaligi korxonalari 6 % lik stavkada yagona soliq todovini todaydilar. Asosiy faoliyatidan tashqari boshqa faoliyat turlari bo‘>icha bu turdagi korxonalar alohida hisob yuritishlari hamda yagona I soliqtodovinibelgilanganstavkalardatodashlari lozim.
^: Yagona soliq todovini todovchi qishloq xo‘jaligi korxonalari ixtiyoriy
tarzda ro'yxatdan o‘tganjoyidagi davlat soliq xizmati organlariga navbatdagi chorak boshianishiga qadar bir oydan kechiktinnay, yangi barpo etilayotgan mikro va kichik korxona maqomidagi qishloq xo‘jaligi korxonalari esa taoliyatni amalga oshirishni boshlashga qadar topshiriladigan ariza asosida qo‘shilgan qiymat solig‘ini todashlari mumkin. Yagona soliq todovi todovchilari tomonidan qo‘shilgan qiymat soligdni todashdan bosh tortish navbatdagi yil boshianishiga qadar bir oydan kechiktirmay ro‘yxatdan o‘tgan joyidagi davlat soliq xizmati organlariga taqdim etiladigan ariza asosida navbatdagi yilning boshidangina amalga oshiriladi.
Yagona soliq todovini todash obyekti qishloq xo‘jaligi korxonalarining barcha faoliyat turlaridan olgan yalpi tushumi hisoblanadi. Yagona soliq todovi summasi yalpi tushum summasini ushbu soliqning belgilangan me’yoriga ko‘paytirish yodi bilan topiladi. Bunda, ixtiyoriy tarzda qo‘shilgan qiymat solig‘ini todovchilar uchunyagona soliq todovi summasi budjetga todanadigan qo‘shilgan qiymat soligd summasiga, biroq yagona soliq to‘ lovi summasining 50 foizidan ortiq bo‘lmagan miqdoriga kamayadi.
Qishloq xo‘jaligi konmnalarida yagona soliq to‘loviga tortiladiganyalpi tushumtai'kibigaquyidagilarkiritiladi:

1. 
   Naqd va naqdsiz pulga sotilgan mahsulot, tovarlar, bajarilgan ish va ko‘rsatilgan xizmatlaming hajmi.
   
2. 
   Asosiy faoliyatdan boshqa daromadlar, chunonchi:
   

1. 
   undirilganyoki qarzdor e’tirofetganjarimalar, pcnyalar. neustoykalar hamda xo‘jalik shartnomalari shartlarini buzganlik uchun boshqajazo turlari;
   
2. 
   hisobot yilida aniqlangan o‘tgan yillar daromadlari;
   

v) renta daromadi, avtotransport korxonasi huzuridagi oshxonalardan tushumlar, boshqa xizrnat ko‘rsatuvchi xo‘jaliklardan tushumlar;
g) asosiy vositalar va boshqa mol-mulkni sotishdan daromadlar;

4. 
   kreditorlik va deponentlik qarzini qonun bilan belgilangan tartibda hisobdan chiqarishdan olingan daromadlar;
   
5. 
   tovar-moddiy boyliklarini qo‘shimcha baholash;
   

j) tekin moliyaviy yordam, shujumladan,tekinga olingan mol-mulk;
z) qisqa muddatli ijaradan daromadlar;
i) ilgari chiqarib tashlangan xarajatlami qoplash tariqasida olingan daromadlardan tashqari boshqa operasion daromadlar;

3. 
   Moliyaviy faoliyatdan daromadlar, chunonchi:
   

1. 
   olingan royalti va kapital transferti;
   
2. 
   0‘zbekiston Respublikasi hududi va undan tashqarida boshqa xo‘jalik yun'tuvchi subyektlar faoliyatida ulushli ishtirok etishdan olingan daromadlar, aksiyalar bo‘yicha dividendlar hamda obligasiyalar va boshqa qimmatli qog‘ozlar bo‘yicha daromadlar;
   

v) mol-mulkni uzoq muddatli ijara (lizing)ga berishdan daromad (maija);
g) chet el valutasidagi operatsiyalar bo‘yicha kursdagi farqdan daromadlar (musbat va manfiy kurs farqlari o‘rtasidagi saldo), bunda manfiy kurs farqi summasi musbat kurs farqi summasidan oshib ketgan holdayagona soliq to‘lovini hisoblab chiqayotganda soliq solinadigan bazani kamaytirmaydi;

4. 
   qimmatli qog‘ozlar, shu‘ba korxonalar va hokazolarga qo‘yilgan mablagdami qayta baholaslilami o‘tkazishdan daromadlar;
   
5. 
   moliyaviy faoliyatdan boshqa daromadlar.
   

4. 
   Favqulodda daromadlar.
   

Soliq solinadigan yalpi tushum hisoblab chiqilayotganda quyidagilar yalpi tushumdan chiqarib tashlanadi:

1. 
   ixtyoriy ravishda o‘z arizasiga ko‘ra qo‘shilgan qiymat solig‘i to'lovchilar uchun qo‘ shilgan qiymat solig' i summasi;
   
2. 
   davlat subsidiyalari siunmasi;
   

v) davlat obligasiyalari va boshqa davlat qimmatli qog'ozlari bo‘yicha daromadlar;
g) to‘lov manbaida soliq to‘langanligini tasdiqlaydigan hujjatlar (ma’lumotnoma) mavjudligida dividendlar va foizlar.
Yagona soliq to‘lovi har chorakda o‘sib boruvchi yakun bilan hisob- kitobni topshirish muddatidan kechiktirmay to'lanadi.
Yagona soliq to'lovi bo'yicha hisob-kitoblaming buxgalteriya hisobi 6410 «Budjetga toiovlar bo‘vicha qarz» schotida ynritiladi. Belgilangan tartibda hisoblab chiqilgan yagona soliq to‘lovi buxgalteriya hisobida quyidagi yozuv bilan aks ettiriladi: