Касб-ќунар коллежлари талабалари учун


Download 1.75 Mb.
Pdf ko'rish
bet32/114
Sana21.10.2023
Hajmi1.75 Mb.
#1714780
1   ...   28   29   30   31   32   33   34   35   ...   114
Bog'liq
ХОМ АШЁ

Шакар ишлаб чиšариш. Саноатда шакар икки œсимликдан - шакар šа-
мишдан ва šанд лавлагидан олинади. 
Шакар šамиш етиштирадиган Куба, Ќиндистон, Австралия, Мексика ва 
иšлими иссиš бошšа мамлакатларда шакарни шакар šамишдан олиш ри-
вожланган. 
Œзбекистоннинг тœпроš - иšлим шароитларида šанд лавлагидан, айрим 
туманларда эса шакар šамишдан ќам юšори ќосил мумкин. Шунинг учун
ќукуматимиз томонидан šанд лавлаги учун экин майдонларини ажратиш ва
Республикамизнинг бир šатор минтаšаларида шакар ишлаб чиšариш 
корхоналарини вужудга келтириш тадбирлари šабул šилинган. 
МДЌ мамлакатларида саноат миšѐсида шакар ишлаб чиšариш учун šанд 
лавлаги асосий хом ашѐ ќисобланади.
Šанд лавлаги - šœрёоšчиликка чидамли икки йиллик œсимлик. Шакар 
олиш учун ривожланишнинг биринчи йилдаги илдизмевалар ишлатилади. 
Илдизмевалар массаси 200 дан 500 г гача бœлади. Илдизмева тœšималари-
нинг ќужайра шарбатида сахароза ва бошšа эрувчан моддалар мавжуд. Šанд 
лавлаги илдизмевасининг кимѐвий таркиби навига, унинг етиштириш ва 
саšлаш, иšлим ва бошšа шароитларга боёлиš. Šанд лавлаги илдиз-мевасида 
20...25 % šуруš моддалар мавжуд бœлиб, шундан 14...18 % сахароза улушига 
тœёри келади. 


72 
Šанд лавлаги шакар ишлаб чиšариш корхонага гидравлик транспорт ѐр-
дамида келтирилади. Йœл-йœлакай у šисман бегона аралашмалардан тозалана-
ди. Уни батамом тозалаш ювиш бœлимида амалга оширилади. Кейин лавла-ги 
майин šипиš шаклида кесилади ва диффузион шарбат олиш учун (šандни сув 
билан ажратиш) юборилади. Диффузион шарбатга шакар билан бирга кœпгина 
сувда эрувчи моддалар œтади. Шунинг учун диффузион шарбат šорамтир 
рангга эга. Шарбат бир неча босšичда тозаланади. Дефекация бос-šичида (оќак 
сути билан ишлов бериш) кœпгина моддалар коагуляцияланади ва чœкмага 
тушади. Сатурация (карбонат ангидрид билан ишлов бериш) бос-šичида 
ортиšча оќак майда кристалли калций карбонат кœринишида ажрати-лади ва
шарбат филтрланади. Бунинг натижасида шарбатнинг šœшимча то-заланишига 
эришилади. Филтрланишдан кейин шарбатга олтингугурт икки оксиди билан 
ишлов берилади (сулфитация). Бунда шарбат бœѐовчи модда-лардан 
тозаланади ва рангсизланади. Тозаланган шарбат буёлатилади, šœшим-ча 
тозаланади ва ундан турли œлчамларга эга бœлган шакар кристаллари оли-
нади. Шакар центрафугада кристаллараро суюšликдан ажратилади. Бир 
ваšтнинг œзида кристаллар иссиš сув билан ювилади ва šуритилади. Металл 
аралашмалардан оќанграбо сепаратори ѐрдамида тозаланангандан сœнга ша-
кар жойлашга узатилади. 
Шакар - кристалл кœринишдаги сахароза ќисобланади. ГОСТ 21 талаб-
ларига асосан шакар оš рангли ялтироš, ширин тамли, бегона тамсиз ва ќидсиз 
бœлиши, сувда яхши эриши, бунда эритма тиниš бœлиши керак. Ша-кар 
кристаллари œлчамлари 0,2 дан 2,5 мм гача бœлиши, бир хил тузилиш-ли
аниš šиррали, сочилувчан, ѐпишмайдиган бœлиши керак. Сахарозада нам-лик 
миšдори 0,15% дан ошмаслиги керак. Шакар šуруš моддаларининг ка-мида 
99,75% сахарозадан иборат (саноат учун šайта ишланадиган шакар учун
99,55% бœлиши рухсат этилади). Шакар эритмаларининг ранги махсус асбоб-
да аниšланади ва 1 шартли бирликдан ошмаслиги керак; саноат учун šайта 
ишланадиган шакар учун 1,5 шартли бирликгача йœл šœйилади. Энг катта 


73 
œлчами 0,33 мм бœлган металл аралашмалар 1 кг шакарда 3 мг дан кœп бœл-
маслиги лозим. 

Download 1.75 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   28   29   30   31   32   33   34   35   ...   114




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling