Касб-ќунар коллежлари талабалари учун


Download 1.75 Mb.
Pdf ko'rish
bet94/114
Sana21.10.2023
Hajmi1.75 Mb.
#1714780
1   ...   90   91   92   93   94   95   96   97   ...   114
Bog'liq
ХОМ АШЁ

Šоёоз ва картон. Šоёоз ишлаб чиšариш саноатининг 1 м

нинг массаси 
180 г гача бœлган маќсулотлари šоёоз, 180 дан 400 г гача бœлган маќсулотла-ри
картон деб аталади. Аммо техник нуšтаи назардан бу ерда аниš чегарани 
белгилаб бœлмайди. 
Šоёознинг хоссалари унинг зичлиги, толаларнинг тузилиши, ишлаб 
чиšариш технологияси (майдаланиш даражаси, šоёоз вараёини олиш,
šуритишнинг œзига хосликлари), šœшимча материаллар (тœлдиргичлар,
бœѐšлар, елимловчи моддалар) ва ишлов беришга (оšлаш) боёлиš бœлади. Šоёоз 
ва картон турли навларининг хоссалари уларнинг šайси маšсадларга 
мœлжалланганлигига šараб белгиланади. Šадоšлашга мœлжалланган šоёоз 
šаттиš, мустаќкам, тамёани яхши šабул šиладиган бœлиши керак. Бу 
маšсадларда кœпинча махсус šадоšлаш šоёози ва картон ишлатилади. 
Этикетка šоёози. Этикетка тайѐрлаш учун асосан ГОСТ 7625 га кœра 
тœрт А, Б, В ва М маркадаги этикетка šоёозидан фойдаланилади. Уларга
рангли этикеткалар муќрлаш билан бирга зарур ќолларда лаклаш ва босиб 
наšш солиш имконияти ќам мавжуд. А маркадаги šоёознинг 1 м
2
массаси - 80 г 
ни ташкил šилса, Б ники- 70 г ни, В ники Ŕ 45 г ни, М ники - 100...120 г ни 
ташкил šилади. Этикетка šоёозларидан ташšари ѐзув, офсет, босмахона 
šоёозларидан ва юšори сифатли муќрлаш учун мœлжалланган šоёоздан ќам 


186 
фойдаланилади. Этикеткалар вараšлар ќолида чиšарилиб, кейин алоќида 
доналарга бœлинади. Šоёознинг намлиги 5...8 % атрофида бœлиши керак. 
Šандолатчилик саноатида маќсулотларни машиналарда œраш учун пара- 
финланган šоёоздан фойдаланилади. Бу маšсадда ГОСТ 16711 га асосан 
парафинлаш учун асос сифатида šоёознинг уч маркаси, ОДПЭ-22, ОДПЭ-25, 
ОДП-22 дан фойдаланилади. Šоёознинг биринчи ва иккинчи тури маќсулотни 
ташšи томондан œраш учун парафинланган этикетка œрами тайѐрлашда 
ишлатилса, ОДП-22 šоёоз, маќсулотни ички ураш учун парафинланган šоёоз 
ишлаб чиšаришга šœлланалиди. Šоёоз-асосга дастлаб рангли ѐзув ва расмлар 
босилади, кейин эса у парафинланади. Кœрсатилган маркадаги šоёозасос бир
хил техник кœрсаткичларга эга: 1 м
2
нинг массаси мос тарзда 22 ва 25 г ни
ташкил šилади. Парафинланган этикеткалар кенглиги 750, 800, 1050 мм 
бœлган œрам ќолида чиšарилиб, кейин керакли œлчамларда кесилиб 
бобиналарга œралади. Парафинланган этикеткаларнинг намлиги 6...9 %
атрофида бœлиши керак. 
Жойлаш šоёозлари. Жойлаш šоёозларнинг œзига хос хусусиятлари 
бœлиб, уларнинг мустаќкамлиги ва œзгармаслиги, фойдаланганда эса, биринчи 
даражали аќамиятга уларнинг маќсулотни ќимоялаши ќисобланади. Шунинг 
учун, айрим ќолларда, уларга махсус ишлов бериш орšали маќсулотни 
механик таъсирлардан ќимоялаш, намлик, ѐё ва мойларнинг œтишидан саšлаш 
чоралари кœрилади. Šадоšлаш šозёозлари ишлаб чиšариш учун ѐёга чидамли 
šоёозни ќисобга олмаганда, паст навли оšланмаган целлюлозадан 
фойдаланилади. 
Кœпинча œровчи šоёоз сифатида 1 м
2
нинг массаси 40...200 г бœлган 
юšори мустаќкамликка эга, šовушšоšликка чидамли бœлган сариš-жигар 
рангли картон šоёоздан фойдаланилади. Бу šоёоз юšори эстетик талаблар 
šœйилмайдиган халталар, šопчалар, šадоšлаш šолиплари тайѐрлашда яроšли 
ќисобланади.


187 
Оšланган целлюлозадан тайѐрланадиган šоёознинг бошšа турлари
чиройли кœринишга эга, флексографик босмани яхши šабул šилади,
полиэтилен ѐки парафин, алюмин фолга билан комбинациялашади, машинада 
жойлашда šулай ќисобланади. 
Юпšа œраш šоёози. 1 м
2
нинг массаси 12...30 г бœлган, бир томони 
силлиš, очиš рангли šоёоздан маќсулотларни šœлда жойлашда фой-даланилади. 
Зираворларни šадоšлашга мœлжалланган Ŕ бир томони машинада 
силлиšланган, хира, œртача мустаќкамликдаги šоёоз халталар ва šопчалар 
тайѐрлашда ишлатилади. 
Бундан ќам жозибали ва мустаќкам šадоšлаш воситаларини тайѐрлаш 
учун бир томони силлиš, мустаќкамлиги оширилган, аммо етарлича эги-
лувчанликка эга бœлган šадоšлаш šоёозидан фойдаланган маъšул. Таркибида 
œсимлик ва ќайвон ѐёлари бœлган маќсулотларни šадоšлашда махсус ѐёга 
чидамли šадоšлаш (жойлаш) šоёози ва пергаментдан фойдаланилади. 
Пергамент ГОСТ 7933 га кœра зич мустаќкам, ѐёлар ва намликни 
œтказмайдиган šадоšлаш šоёозидир. Пергамент юšори мустаќкамликка эга, 
силлиš, ярим шаффоф бœлиб, 1 м
2
нинг массаси 50...70 г ни ташкил šилади.
Пергаментнинг œрнини босувчи - подпергамент ГОСТ 1341 га кœра 
сифати паст толалардан тайѐрланади. Подпергаментнинг сув ва ѐёга 
чидамлилиги пергаментга šараганда пастроš. Подпергамент ушлаб кœрилганда 
шалдироš, яхши елимланган, 1 м

нинг массаси 43...45 г ни ташкил šила-ди.
Подпергамент алоќида šадоšлаш учун ѐки šоплар ва халталарнинг ички
юзасини šоплаш учун ишлатилади. 
Техник šоёоз. Силлиš, елимланган, 1 м
2
нинг массаси 50...70 г га тенг 
бœлган техник натрон šоёоздан šайта ишлаш ва тозалаш йœли билан šадоš-лаш 
учун тайѐрланган šоёоз ќисобланади. 
Асосига бошšа материал эритилган šоёоз. Кейинги йилларда ѐзув, 
типографик ва šадоšлаш šоёозларни œрнига асосига поливинилиденхлорид 
эритилган šоёозлар ишлаб чиšарилмоšда. 


188 
Сингдириш хоссалари пасайтирилган šоёоз. Šадоšловчи материал 
сифатини яхшилаш учун сингдариш хусусияти юšори бœлган šоёоз навларига 
парафин ва мум сингдирилади. Бундай šоёозлар аввалгисидан намлик ва буёга 
чидамлилиги билан фарš šилади. 
Šути тайѐрлаш учун картон. Šути тайѐрлаш учун ГОСТ 7933 га кœра 
таркиби турлича бœлган силлиš картондан фойдаланилади. Техник кœрсаткич-
ларига кœра šути тайѐрлашда ишлатиладиган картон бешта маркада ишлаб 
чиšарилади: А, Б, В, Г ва Д. Картон маркасини танлаш тайѐрланадиган 
šутининг вазифаси ва œлчамларига кœра аниšланади. 
Марка А деб номланган картоннинг ранги оš бœлади, Б маркадаги кар-
тоннинг ранги турлича бœлиши мумкин. В, Г ва Д маркадаги картон табиий 
тола рангида ишлаб чиšарилади. А ва Б маркадаги картоннинг (šалинлиги 0,4 
дан 0,9 мм гача) кœрсаткичлари бир хил ва В, Г ва Д маркадаги (šалин-лиги 0,5 
дан 3,0 мм гача) картонларнинг кœрсатгичларидан юšори бœлади. Šалинлиги
0,9 мм гача бœлган картон œралган ва вараšлар ќолида, šалинлиги 0,9 мм дан 
юšори бœлган картон эса фаšатгина вараšлар ќолида ишлаб чиšарилади. 
Гофрировка šилинган картон озиš-овšат маќсулотларини šадоšлаш, 
саšлаш ва ташишга мœлжалланган šутилар тайѐрлашда ишлатилади. 
Гофрировка šилинган картон камида учта елимланган šаватдан иборат 
бœлиши керак: механик йœл билан гофрировка šилинган œрта, пастки ва 
устки текис šаватлардан. Картоннинг механик таъсирларга чидамлилиги šа-
ватлар (šатламлар) сони ортиши билан ортиб боради. 
Гофрировка šилинган оралиš šатламлардан фойдаланиб беш ва ќатто 
етти šатламли картон тайѐрлаш имконияти мавжуд. Šатламларнинг сонига 
šараб гофрировка šилинган картон šœйидаги маркаларда тайѐрланади: Д - 
битта силлиš ва битта гофрировка šилинган šатламдан иборат икки šатлам-ли; Т 
- иккита ташšи ва битта ички гофрировка šилинган šаватдан иборат уч 
šатламли; П - учта силлиš (иккита ташšи ва битта ички) ва иккита гоф-
рировка šилинган (œрта) šаватдан иборат беш šатламли. Гофрировка šи-


189 
линган šатлам тœлšинларининг баландлиги икки хил бœлиши мумкин: 4 мм ва 
ундан юšори бœлган - катта, 1,8 дан 3,5 мм гача бœлган - кичик. 
Беш ва етти šатламли гофрировка šилинган картон œлчамлари катта 
бœлган šутилар тайѐрлашда ишлатилади. Šатламларга дастлабки ва охирги 
ишлов бериш ва тегишли елимдан фойдаланиб намликка чидамли ва сув œт-
казмайдиган картон тайѐрлаш мумкин. 

Download 1.75 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   90   91   92   93   94   95   96   97   ...   114




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling