Kasbiy ta ‟ lim metodologiyasi

Bilim – nazariy va amaliy faoliyat natijasida o„rgangan, esda saqlab 
qolingan, qabul qilingan va fikrlashtirilgan hodisa va predmetlar haqidagi 
tushunchalar tizimidir. 
Bilimmlar o„z navbatida tizimli va tizimsiz, nazariy va amaliy, keng va tor, 
chuqur va yuzaki, moslanuvchan va shablonli, mustahkam va mustahkam 
bo„lmagan turlariga bo„linadi. Bularning ichida kasbiy ta‟lim natijasida hosil 
bo„ladigan nazariy va amaliy bilimlarni oshirish mumkin. Chunki, nazariy bilimlar 
narsalarning 
(predmetlar) 
etaoli 
darajadagi 
xususiyatlarni 
texnika 
va 
texologiyalardan hodisasini (yavleniy) va ularning ob‟ektiv munosabatini bildiradi. 
Amaliy bilim esa texnika va texnologiya sohasidagi jarayonlarning aloqasini, 
hodisasini va boshqalarning to„g„ridan to„g„ri amaliy faoliyatga kiritilganligini 
bildiradi. 
Malaka – bu o„quvchining avtomatik ravishda yo„naltirilgan holda birorta 
ishni baholash qobiliyatidir. 
Ko„nikmalar: aqliy (xotira va fikrlash), sensorli (qabul qilish ko„nikmasi), 
dvigatelli harakati (psixomotorli) va volevoyli.
Ko„nikma - yangi sharoitda insonning (mutaxasisning) ishni sifatli, 
keraklihajmda va ajratilgan – belgilangan vaqtda bajarish qobiliyatidir. 
Ko„nikmani shakllantirish bu kasbiy ta‟limning majburiy oxirgi maqsadi 
bo„lib, bu ko„nikma o„qish, amaliyot jarayonida bosqichma-bosqich shakllanib 
boradi. 
Kasbiy qobiliyat – kasbiy faoliyat sharoitida ishni muvaffaqiyatli bajarish 
uchun zarur bo„lgan shaxsning shaxsiy –psixologik sifati belgisidir. 
Qobiliyat tug„ma bo„lmasdan uning ko„zga tashlanishi yoki ajralib turishi 
muhitga, o„rganishga, tarbiyaga bog„liqdir. qobiliyatning tug„ma ko„rinishi uning 
qabul qila olishi, fikrlashi, xotirasi, faraz qilishi va boshqalar bo„lgani uchun bular 
rivojlantirilsa, to„g„ri yo„lga solishsa qobiliyat yuqori cho„qqiga chiqadi. 
Bilim, malaka va ko„nikma, qobiliyat o„zaro bog„liq bo„lib, ularni alohida-
alohida baholash juda murakkab. 
O„quvchilarning bilim, malaka va ko„nikmalarini baholash ustozning, 
o„qituvchining muxandis pedagogning uslubiy faoliyatini tarkibiy qismidir. 
SHuning uchun ham o„qituvchi o„quv sharoitida har bir o„quvchini diqqat bilan 
kuzatib,o„rganib borish va faoliyatini baholab borishi zarur.
Umumta‟lim, o„rta maxsus, kasb-hunar ta‟limi va oliy o„quv yurtlardagi 
texnikaviy, texnologik fanlar bo„yicha bilim, malaka va ko„nikmalarini baholash 
usulalri va shakli asosan birxildir. Ularda faqat mazmun jihatdan ya‟ni amaliyotni, 

---

113 
kasbiy yo„naltirilganlik, malaka va ko„nikmalarga bo„lgan talabning ko„prog„i va 
boshqalar bilan bog„liqdir. 
Mashinasozlik fanlarini o„rganishda bilim, malaka va ko„nikmalarni 
baholashning quyidagi turlari mavjud: 
Joriy – og„zaki so„rash, yozma nazorat ishlari, amaliy ish, o„qituvchining 
kuzatib borishi, dasturli nazorat. 
Davriy – har bitta mavzuning o„tgandan keyin tekshirib borish. 
Yakuniy – nazorat ishlari, zachetlar, imtihon va bitiruv ishlari. 
O„quvchilarning bilim, malaka va ko„nikmalarini nazorat qilishda uchta 
asosiy funksiya (vazifa) amaliga oshiriladi: tekshiruvchi, o„rgatuvchi va 
tarbiyalovchi.