Kbk: 84(Ros-Rus)
Download 1.67 Mb. Pdf ko'rish
|
Taras Bulba
|
188
Nikolay Gogol di. U qo‘rqqanidan ortiga qaramay qochdi. Dili o‘ynab, nima bo‘lganini hech bilolmay, ko‘ngliga tushgan yangi hislarni tushunolmay hayron edi. Qo‘rg‘onma-qo‘rg‘on yurishga ham xohishi qol- masdan, to‘ppa-to‘g‘ri Kiyevga yo‘l solib, bo‘lgan voqeaning siri nimaligini yo‘l-yo‘lakay o‘ylab ketaverdi. Shaharda talabalardan hech kim qolmagan, birovlarning bolalarini o‘qitish yoki boshqa tirik- chilik uchunmi, hammalari qishloqma-qish- loq to‘zib ketgan edilar, chunki Malorossiya qishloqlariga borsalar, kulcha bormi, qaymoq, shapaloq-shapaloqdek chuchvaralarni pul to‘la- masdan yeb ketaveradilar. Tob tashlagan katta uydagi maktabxonada hech kim qolmabdi, fal- safashunos maktabning teshik-tuynugi, tomi qolmay hamma yerini shuncha qidirsa ham, hech qayerda na bir bo‘lak yog‘ va na talabalar yashirib-netib qo‘ygan bir burda non topoldi. Ammo biroz o‘ylab ochlik chorasini topdi, hushtak chalib, bozordan bir-ikki marta aylanib o‘tdi. Bozorning bir chekkasiga borganda boshi- ga durracha tagidan sariq ko‘ylak kiyib olib, tas- ma, miltiq pitra, g‘ildirak singari mayda-chuyda sotib turgan bir beva juvonga bir-ikki ko‘z tash- lab qo‘ygan edi, darrov shu kuniyoq toza undan pishirilgan varaqi somsa, tovuq go‘shti, yana tur- li lazzatli ovqatlarga qorni to‘ydi. Xullas, olchazor ichidagi pastakkina uyga kirganda, dasturxon- ga qo‘yilgan har xil ovqatlarning sanog‘i yo‘q edi. Shu kuni kechqurun Xomani qovoqxonada og‘zi- da tamaki, so‘rida yastanib yotgan holda ko‘rdi- lar. U atayin hammaga ko‘rsatib, qovoq xona egasi juhudga yarim tilla pul tashladi; oldida kosasi, 189 Taras Bulba kelgan-ketganlarga sira parvo qilmas, hech kim- ni nazar-pisand etmas, dimog‘i chog‘, chamasida bo‘lib o‘tgan ajoyib voqeani xayoliga ham keltir- mas edi. Ayni shu kunlarda Kiyevdan ellik chaqirimcha narida qo‘rg‘on qilgan badavlat yuzboshilardan biri ning qizi bir kun sayilga chiqqan ekan, kaltak zarbidan mayib bo‘lib, zo‘rg‘a otasining uyiga yetib kelibdi; hozir o‘lar holatda yotgan emish va men o‘lsam, janozamni kiyevlik seminarist talabalardan bo‘lgan Xoma Brut o‘qisin, so‘ngra uch kungacha arvohimga duo o‘qisin deb vasiyat qildim, degan shov-shuv gap tarqaldi. Xomaning o‘zi gapni rektordan eshitdi. Rektor atayin uni o‘z hujrasiga chaqirib: «Hech to‘xtamasdan darrov yo‘lga tushgin, hurmatli yuzboshi bir odam bilan arava yuboribdi», – dedi. Xoma sababini o‘zi ham bilmay, negadir yuragi orziqib, bir cho‘chib tushdi, ko‘ngli tashvishlanib, bir falokat borligidan darak berar edi. Nima sa- babdan borishga ko‘nmaganini o‘zi ham bilmay, uzil-kesil qilib, bormayman, dedi. Rektor talabalari bilan so‘zlashganda, ba’zida izzat-hurmat bilan so‘zlashar, shuning uchun: – Gapimni tinglang, domine Xoma, sizdan bi- rov borasizmi, yo‘qmi deb so‘rayotgani yo‘q, faqat shuni bilib qo‘yingki, mabodo, o‘jarlik qilib, yana ko‘p gapiradigan bo‘lsangiz, orqangizga va bosh- qa a’zoyingizga novda nihol bilan shunday sava- latamanki, minba’d hammomga bormoq zarurati ham qolmaydi, – dedi. Xoma Brut, mabodo, payt kelsa, qochmoqchi bo‘lib qulog‘ining orqasini qashigancha churq et- masdan, sekingina tashqari chiqib ketdi. O‘yla- 190 Nikolay Gogol nib terak ekilgan hovliga chiqadigan baland zi- na dan tushib ketayotganda rektorning ovozini eshitib qolib to‘xtadi. Rektorning yonidagi odam yuzboshi yuborgan kishi bo‘lsa kerak, u arava ol- didagilarga allanarsalarni buyurar edi. Rektor: – Yuborgan doni bilan tuxumlari uchun ulug‘- dan ko‘p minnatdorman. So‘ragan kitoblari tayyor bo‘lishi bilan darhol yuboraman, ko‘chi- rish uchun kotibga berdim. O‘g‘lim, tag‘in yo- dingdan chiqmasin! Yana aytgil, u kishining qish log‘ida yaxshi baliqlar bo‘ladi. Xususan, oset- ra balig‘i bor, u nihoyatda ajoyib baliq, mabodo, to‘g‘ri kelib qolsa, shu baliqdan yuborsalar, chak- ki bo‘lmas edi. Bizning bozorimizda ham bor-ku, lekin u yer dagidek yaxshisi emas, so‘ngra cha- qasi ham qimmatroq. Sen Yavtux, yigitlarga bir kosadan may quyib ber, xo‘pmi? Aytgancha, tala- bani bog‘langlar, qochib ketmasin. Falsafashunos talaba bu so‘zlarni eshitib: «Ha, shaytondan tarqagan! Novcha ro‘dapo, darrov payqabdi-da!» deb qo‘ydi. Xoma soyabonlik bir aravani ko‘rib, avval g‘il dirak ustidagi bug‘doy xona deb o‘yladi. Dar- voqe, turgan arava Krakov shahrida ko‘p rasm bo‘lgan, xumdonga o‘xshash ichi chuqur va qay- si shaharda yarmarka bo‘lsa, darrov hidini bilib; elliktasi birgalashib, har xil mollar bilan o‘sha yarmarkaga keladigan juhudlar bo‘ladi-ku, ana shular tushadi gan arava xilidan edi. O‘rta yosh- lik azamat kazaklardan olti kishi uni bunda poy- lab turgan ekan. Ustlaridagi popuklik toza movut to‘nlari ularning ulug‘roq kishilardan ekanidan, yuz-ko‘zlaridagi tirtiq yamoqlari bir mahallarda |
