Kbk: 84(Ros-Rus)

191
Taras Bulba
urushlarda bo‘lib, ko‘p ish ko‘rsatganliklaridan 
xabar berar edi.
Falsafashunos: «Nima qilay endi, nima bo‘lsa 
bo‘lar», – deb o‘z ichida o‘ylagach, ovozini baland 
chiqarib, ular bilan so‘rashdi:
– Salomatmisiz, og‘aynilar?
Kazaklardan bir qanchasi:
– Salomat bo‘ling, faylasuf og‘a! – deb u bilan 
so‘rashdilar.
Aravaga chiqarkan:
– Hammamiz bir hamroh ekanmiz-da! Lekin 
aravangiz joyida ekan. Mashshoqlar bo‘lsa, o‘yin 
qilib ketsak ham bo‘larkan! – deb qo‘ydi.
Aravakash qalpog‘ini araqxonaga tashlab 
chiqqanligidan boshini latta bilan tang‘ib olgan 
edi. Aravakashga do‘st bo‘lgan bir kazak:
– Aravamiz ulkangina, – deb uning yoniga o‘tirib 
oldi. Qolgan besh kishi talaba bilan birga arava-
ning ichiga tushib, shaharda xarid qilingan har xil 
narsalar tikilgan qoplar ustiga joylashib oldilar.
Falsafashunos so‘z boshlab:
– Ajoyib, agar bu aravaga to‘ldirib yuk ortsa, may-
li-da, tuzmi, yoki temir-tersakmi, ishqilib, bir yuk 
ortsa, necha ot qo‘shmoq kerak bo‘larkan, – dedi.
Aravakash yonida o‘tirgan kazak birpasdan 
keyin:
– Ha, ko‘p ot kerak bo‘lardi, – deb qo‘ydi.
Kazak nazarida hammani qanoatlantirgan 
javob berdim, dedi shekilli, keyin ot yetib borgun-
cha hech indamadi.
Yuzboshining kimligini, fe’l-atvori, ta’bi qan-
dayligini, bunday g‘alati hodisaga uchrab, hozir 
o‘lar holatda yotgan va uni ham mojaroga tiqqan 
qizning voqeasi nima bo‘ldiykin? Qizning uyida 

---

192
Nikolay Gogol
nimalar bo‘layotgan ekan? Falsafashunos bular-
ni bilgisi kelib, kazaklardan so‘roqlar edi. Lekin 
kazaklar ham, faylasuf bo‘lsalar kerak, bu savol-
larga sira javob bermasdan, indamay qop ustida 
chilimlarini tortib yotaverdilar. Faqat bulardan 
bittasi arava minib borayotganga qarab: «Hoy, 
ovsar chol Overko, esingdan chiqmasin, Chux-
raylovga yetganda yo‘l ustidagi araqxona oldida 
menmi yoki yigitlardan birortasi, mabodo, uxlab 
qolguday bo‘lsa, uyg‘otib qo‘y!» – deb amr-far-
mon qilgach, qotib uxlab qoldi. Ammo buning 
amr-farmoni behuda edi, chunki ulkan arava 
Chuxraylov yo‘lidagi araqxonaga yaqinlashishi 
bilan hammalari birdaniga: «To‘xta, to‘xta!» deb 
baqirib ketdilar. So‘ngra Overkoning otlari ham 
shunday o‘rgangan ediki, araqxonaga yetdi de-
guncha, o‘zlari to‘xtardilar. Iyul oyining issiq 
kunlari bo‘lsa ham, hammalari aravadan tushib, 
pastakkina iflos bir uyga kirdilar. Araqxona egasi 
juhud og‘zi qulog‘iga yetib, eski qadrdonlarini 
darrov kutib oldi. Juhud bir necha bo‘lak go‘sht-
ni etagi bilan bekitib olib keldi va xontaxta ustiga 
qo‘ydi. Kazaklar xontaxtani gir aylantirib o‘tirdi-
lar. Mehmonlar ning har biri ol dida bittadan sopol 
piyola paydo bo‘ldi. Falsafashunos Xoma ham bu 
o‘tirishda qatnashmog‘i lozim bo‘ldi. Malorossiya-
liklar xursandchilik qilganlarida bir-birlari bilan 
o‘pisha veradilar yoki yig‘i boshlaydilar. Shuning 
uchun bir on ichida uyda o‘pishish boshlanib 
ketdi. «Qani, Spirid, o‘pishib qo‘yaylik!». «Dorosh, 
beri kel, bir quchoq lay!». Hammasidan keksaroq 
va mo‘ylovlariga oq kirgan bir kazak qo‘lini iyagiga 
tirab olib, ota-onam yo‘q, yetimman, g‘aribman, 
hech kimim yo‘q, deb azza-bazza yig‘i boshladi. 

---

193
Taras Bulba
Nasihatgo‘yroq bo‘lgan bittasi yakkash: «Qo‘y, 
yig‘lama, azbaroyi Xudo, yig‘lama! Xudo biladi u 
yog‘ini... ne bo‘ptiki yig‘laysan!» – der edi, xolos. 
Dorosh degan yana birovi juda ezma bo‘lib qoldi 
va faylasuf Xomadan har narsani so‘rayverdi:
– Maktabingizda nima o‘qiysiz, butxona popi 
o‘qiydigan narsalarni o‘qiysizmi yoki boshqami? 
Shuni bilgim bor, – der edi nuqul.
Boyagi nasihatgo‘y keksa salmoq bilan:
– Surishtirib nima qilasan, senga ne, Xudo o‘zi 
biladi, biluvchi udir, – der edi.
– Anavi kitoblarda nimalar yozilganini bilgim 
keladi, poplar aytadigan gaplarmi yoki boshqami, 
– deb xiralik qilar edi Dorosh.
Nasihatgo‘y buzruk bo‘lsa:
– Xudoyo tavba! Xudoyo tavba! Nima dedi bu 
odam? Xudoning xohishi shunday bo‘lsa, nima 
deysan, Xudoning irodasini o‘zgartirib bo‘lmay-
di, – der edi.
– Kitobda nimaiki yozilgan bo‘lsa, bilgim kela-
di, maktabga kiraman, Xudo haqqi kiraman, o‘qib 
mulla bo‘lolmaydi deb o‘ylaysanmi? Mulla bo‘la-
man, men bilmaydigan hech narsa qolmaydi!
Nasihatgo‘y:
– Ey, Xudoyim, Xudoyim!.. – dedi-yu, boshini 
xontaxtaga qo‘ydi, chunki boshini ko‘tarib o‘tir-
gani holi qolmadi.
Kazaklarning boshqalari xo‘jayinlari to‘g‘risi-
da hamda osmondagi oyning yorug‘i nimadanligi 
to‘grisida so‘zlashar edilar.
Falsafashunos Xoma kazaklarning boshi 
solinib qolganligini ko‘rgach, fursatni g‘animat 
bilib, qochmoq payiga tushdi. Avval yetimligidan 
hasrat qilgan boyagi g‘arib mo‘ysafidni so‘zga 
solib ko‘rmoqchi bo‘ldi.

---