Kimyoviy va oziq-ovqat texnologiyalari
Download 409.09 Kb.
|
Bitiruv Malakaviy ishi Xolnazarov
- Bu sahifa navigatsiya:
- Xolnazarov Sunnatullo Abdimurod o’g’lining
- BITIRUV MALAKAVIY ISHI
- ILMIY RAHBAR: “Kimyoviy va oziq-ovqat texnologiyalari”kafedrasi assistenti __________ Raximov M.S
|
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI TERMIZ MUHANDISLIK-TEXNOLOGIYA INSTITUTI YENGIL SANOAT VA KIMYO TEXNOLOGIYALARI FAKULTETI “KIMYOVIY VA OZIQ-OVQAT TEXNOLOGIYALARI” KAFEDRASI TASDIQLAYMAN Yengil sanoat va kimyo texnologiyalari fakulteti dekani ______________ F.B.Eshqurbonov “____’’ ____________ 2022-yil Xolnazarov Sunnatullo Abdimurod o’g’lining 532100 –Oziq ovqat texnologiyasi (don mahsulotlari) yo‘nalishi bo‘yicha bakalavr darajasini olish uchun. “Quvvati Q=310 t/sut donni qayta ishlash korxonasining un tortish bo’limining uskunalarini tanlash va hisoblashni takomillashtirish” mavzusidagi BITIRUV MALAKAVIY ISHI
Termiz-2022 MUNDАRIJА I.BOB 1.1 KIRISh.............................................................................................................3 ADABIYOTLAR TAHLILI………………………………………………..10 1.3 BITIRUV MALAKAVIY ISHINING DOLZARBLIGI…………………..11 1.4. ISHLАB CHIQАRISHNING NАZАRIY АSOSLАRI……………………13 II.BOB
2.1 TEXNOLOGIK QISM …………………………………………………….18
III.BOB
3.1 TEXNOKIM YOVIY NАZORАT................................................................38
IV.BOB
4.1 XULOSА VA ISHLAB CHIQARISHGA TAFSIYALAR………………..59
Kirish
Prezidentimizni bunday chora-tadbirlar dasturlari, farmon va qarorlari hamda mazkur faoliyatga tegishli boshqa meʼyoriy-huquqiy hujjatlarda belgilangan vazifalarni amalga oshirish yurtimizning kelajagiga muayyan darajada xizmat qiladi. Joriy yilda “Oʼzdonmahsulot” aktsiyadorlik kompaniyasi tizimda qiymati 23,26 million АQSh dollariga teng 10 ta investitsiya loyihasi amalga oshiriladi.2 Respublikamizda qishloqdagi agrar va iqtisodiy munosabatlarni isloh qilish yuzasidan keng baza yaratilgan. Tayyorlanayotgan don miqdori yildan-yilga oshib bormoqdaki, bu ushbu mahsulot importini jiddiy qisqartirishga imkon berdi. Biroq don ishlab chiqarishni koʼpaytirishning oʼzi yetarli emas, “... vazifa yanada kengroq qoʼyiladi - qishloq xoʼjalik mahsulotlarini ishlab chiqarishni koʼpaytirish hisobiga kuchli xom ashyo bazasini va qishloqda kompakt texnologiyalar bilan jihozlangan yangi, zamonaviy qayta ishlash korxonalarini shakllantirish uchun keng faoliyat maydoni yaratish lozim. Oʼzbekiston Respublikasini industrial-innovatsion rivojlantirish strategiyasiga muvofiq davlatning iqtisodiy mustaqilligi ishlab chiqarish samaradorligining oshirilishi, oʼsishi, shuningdek ishlab chiqarilayotgan yuksak mamlakatlar tajribasi texnologik mahsulotlar, shu jumladan oziq-ovqat mahsulotlari sifati bilan belgilanadi. Rivojlanganlik shundan dalolat beradiki, agrar sektordagi ishlab chiqarishning oʼsishi iqtisodiy rivojlanish yuksak surʼatlarining omillaridan biri hisoblanadi. Shu jihatdan olganda, don ekinlari, ayniqsa bugʼdoy ulkan ahamiyatga egadir. Bunday ishlab chiqarishlar har bir viloyat, tuman va qishloqda yaratilishi kerak. Bular nafaqat yangi ishlab chiqarish hajmlari va YaIMning koʼpayishini bildiradi, bu – avvalo kelajakda ham har doim tobora oshib boruvchi barqaror talabga ega boʼlgan oziq-ovqat mahsulotlari ishlab chiqarishni yuksaltirish demakdir”.3 Hozirgi vaqtda ishlatilayotgan, un tortish zavodlarida texnologik jarayonni tashkil etish va yuritish qoidalariga koʼra tavsiya etilgan bugʼdoy donini tortish texnologiyalari respublikamiz uchun yetarli darajada samara bermayapti. Bizning mintaqa yozda quruq va issiq iqlimi bilan ajralib turadi. Donning boshlangʼich namliligi pastligi, yuqori haroratlarda saqlanishi, unga gidrotermik ishlov berish samaradorligining kamligi un sifatining ayniqsa yozgi davrda yomonlashib ketishining asosiy sabablaridir. Natijada donni tortishga tayyorlash jarayoni murakkablashadi, chunki uni yana qoʼshimcha ravishda namlash va suvdan tozalash kerak boʼladiki, bu korxonalar unumdorligini va buning oqibati sifatida ular rentabelligini pasaytiradi. Bunday dolzarb masalalarni yechimi sifatida muxtaram prezidentimiz tomonidan respublikamizdagi barcha un ishlab chiqarish korxonalarini takomillashtirish tubdan yangilash boʼyicha bir qancha chora tadbirlari ishlab chiqildi.4 «Ushbu investitsiya loyihalarni zamonaviy ilgʼor texnologiyalar asosida amalga oshirish maqsadida Rossiya, Ukraina, Turkiya va Tayvan davlatlari kompaniyalari bilan muzokaralar olib borilib, jami 14,4 million dollarlik shartnomalar imzolandi. Mazkur sarmoyalar un ishlab chiqaruvchi tegirmon, bugʼdoy yormasi, omuxta-em hamda polipropilen qop yetkazib beruvchi yangi sexlarni barpo etish, mavjudlarini modernizatsiya qilishga jalb qilinadi». Keyingi yillarda mamalakatimiz qishloq xujaligini islox qilish, xususan soxada davlat boshqaruvi tizimini takomillashtirish, bozor munosabatlarini keng joriy qilish qishloq xujaligi maxsulotlarini yetishtiruvchi, qayta ishlovchi va sotuvchi subьektlar oʼrtasidagi munosabatlarning xuquqiy asosini mustaxkamlash soxaga investitsiyalarni jalb qilish resurs tejamkor texnalogiyalarni joriy yetish xamda qishloq xujaligi maxsulotlari ishlab chiqaruvchilarni zamonaviy texnikalar bilan taminlash borasida muayyan ishlar amalga oshirilmoqda. Xususan, Oʼzbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoevning 2019 yil 23 oktyabrdagi «Oʼzbekiston Respublikasi qishloq xujaligini rivojlantirishning 2020-2030 yillarga muljallangan stratigiyasini tasdiqlash toʼgʼrisida»gi PF-5853-son farmoni ushbu masalalarning yechimini topishda maqsadli xujjat bulib xizmat qiladi.5 Prezidentimizni bunday chora-tadbirlar dasturlari, farmon va qarorlari hamda mazkur faoliyatga tegishli boshqa meʼyoriy-huquqiy hujjatlarda belgilangan vazifalarni amalga oshirish yurtimizning kelajagiga muayyan darajada xizmat qiladi. Joriy yilda “Oʼzdonmahsulot” aktsiyadorlik kompaniyasi tizimda qiymati 23,26 million АQSh dollariga teng 10 ta investitsiya loyihasi amalga oshirilgani haqida bilib oldik. Respublikamizda qishloqdagi agrar va iqtisodiy munosabatlarni isloh qilish yuzasidan keng baza yaratilgan. Tayyorlanayotgan don miqdori yildan-yilga oshib bormoqdaki, bu ushbu mahsulot importini jiddiy qisqartirishga imkon berdi. Biroq don ishlab chiqarishni koʼpaytirishning oʼzi yetarli emas, “Vazifa yanada kengroq qoʼyiladi - qishloq xoʼjalik mahsulotlarini ishlab chiqarishni koʼpaytirish hisobiga kuchli xom ashyo bazasini va qishloqda samaradorligi yuqori texnologiyalar bilan jihozlangan yangi, zamonaviy qayta ishlash korxonalarini shakllantirish uchun keng faoliyat maydoni yaratish maqsadga muoffiqdir. Oʼzbekiston Respublikasini industrial-innovatsion rivojlantirish strategiyasiga muvofiq davlatning iqtisodiy mustaqilligi ishlab chiqarish samaradorligining oshirilishi, oʼsishi, shuningdek ishlab chiqarilayotgan yuksak texnologik mahsulotlar, shu jumladan oziq-ovqat mahsulotlari sifati bilan belgilanadi. Rivojlangan mamlakatlar tajribasi shundan dalolat beradiki, agrar sektordagi ishlab chiqarishning oʼsishi iqtisodiy rivojlanish yuksak surʼatlarining omillaridan biri hisoblanadi. Shu jihatdan olganda, don ekinlari, ayniqsa bugʼdoy va javdar ulkan ahamiyatga egadir. Bunday ishlab chiqarishlar har bir viloyat, tuman va qishloqda yaratilishi kerak. Bular nafaqat yangi ishlab chiqarish hajmlari va Yalpi ichki mahsulotningning koʼpayishini bildiradi, bu – avvalo kelajakda ham har doim tobora oshib boruvchi barqaror talabga ega boʼlgan oziq-ovqat mahsulotlari ishlab chiqarishni yuksaltirish demakdir”. Hozirgi vaqtda ishlatilayotgan, un tortish zavodlarida texnologik jarayonni tashkil etish va yuritish qoidalariga koʼra tavsiya etilgan bugʼdoy donini tortish texnologiyalari respublikamiz uchun yetarli darajada samara bermayapti. Bizning yurtimizda yozda quruq va issiq iqlimi bilan ajralib turadi. Donning boshlangʼich namliligining yetarli darajada emasligi, yuqori haroratlarda saqlanishi, unga gidrotermik ishlov berish samaradorligining kamligi un sifatining ayniqsa yozgi davrda yomonlashib ketishining asosiy sabablaridan biridir. Natijada donni tortishga tayyorlash jarayoni murakkablashadi, chunki uni yana qoʼshimcha ravishda namlash va suvdan tozalash kerak boʼladiki, bu korxonalar unumdorligini va, buning oqibati sifatida, ular rentabelligini pasaytiradi.6 Bunday dolzarb masalalarni yechimi sifatida muxtaram prezidentimiz tomonidan respublikamizdagi barcha un ishlab chiqarish korxonalarini takomillashtirish tubdan yangilash boʼyicha bir qancha chora tadbirlari ishlab chiqildi. «Ushbu investitsiya loyihalarni zamonaviy ilgʼor texnologiyalar asosida amalga oshirish maqsadida Rossiya, Ukraina, Turkiya va Tayvan Xitoy davlatlari kompaniyalari bilan muzokaralar olib borilib, jami 14,6 million dollarlik shartnomalar imzolangan. Mazkur sarmoyalar un ishlab chiqaruvchi tegirmon, bugʼdoy yormasi, omuxta-em hamda polipropilen qop yetkazib beruvchi yangi sexlarni barpo etish, mavjudlarini modernizatsiya qilishga jalb qilinadi». Non o‘zbek xalqi dasturxonining ko‘rki, muqaddas taom sanalib xalqimizning turmush tarzi shu muqaddas ne’mat bilan chambarchas bog‘liq bo‘lib kelgan. Halqimizda non azaldan ilohiy nemat sifatida e’zozlanadi. Hatto nonning ushog‘ini isrof qilish ham gunohi azimlardan hisoblanib kelingan. Bu inqiroz O‘zbekiston uchun avvalo don tanqisligi masalasini keltirib chiqargan edi. Mustaqillikning dastlabki yillarida halqimiz ehtiyojini taminlash maqsadida katta mablag‘ evaziga O‘zbekiston chetdan don mahsulotlarini olib kelar, hali oyoqqa turib olmagan yosh davlatimuchun bu moliyaviy jihatdan ancha qiyinchiliklarni keltirib chiqarar edi. 1991 yildan keyin qishloq joylaridagi ko‘pgina jamoa, shirkat xo‘jaliklarida kichik tegirmonlar qurish avj oldi. 90-yillargacha un sanoati korxonalari uchun g‘alla va unning muayyan qismi chetdan olinar edi. 1994 yildan O‘zbekistonning g‘alla mustaqilligini ta’minlash dasturi amalga oshirila boshlandi. “O‘zdonmahsulot” Kompaniyasi tarkibida 9 navli un, manniy yormasi ishlab chiqaradigan 52 ta zavod bulgan. Ularning 17 tasi zamonaviy texnologik uskunalar (asosan Shveysariyaning “Byuler AG” firmasi) bilan jihozlangan. 1994 y. “O‘zdonmahsulot” korxonalarida 2945 ming t un ishlab chiqarildi. Shu tariqa yillar davomida qo‘llanilgan tadbirlar va sarflangan mehnat o‘z samarasini berdi. O‘zbekiston ming yillar oldingi g‘allachilik an’analarini tikladi va bu sohada o‘zining tarixiy kulminatsiyasiga erishdi. Agar 1992 yilda 1 million 250 ming tonna don yetishtirilgan bo‘lsa, bu ko‘rsatgich 2005 yilda 5 million tonnadanoshib ketdi. Tom manoda O‘zbekiston don mustaqilliga erishildi.7 Malumotlariga ko‘ra, kompaniya tizimidagi korxonalar asosan xalqimiz dasturxonini qandolat (172 xil turda), makaron (22 xil turda), non va non mahsulotlari (102 xil turda) bilan ta’minlashga xizmat qiladi. Istiqlol yillarida bunday mahsulotlar hajmi, assortimenti va sifatini oshirib borishga jiddiy e’tibor qaratila boshladi. Buning uchun, birinchi navbatda, mavjud korxonalardagi eski texnologiyalardan voz kechib, o‘rniga bosqichma-bosqich ravishda yangi, zamonaviy, jahon andozalari talabiga javob javob beradigan asbob-uskunalarni o‘rnatish talab etilar edi. Ta’kidlash joizki, bu borada bir qator ishlar amalga oshirildi. “O‘zdonmahsulot” davlat aksionerlik konsern vaziri A.M.Mutalov tashabbusi bilan respublikamizga 115 ta “Vinkler”, 38 ta “Ekmosan”, 6 ta “Gastol” rusumli xorijiy texnologiyaga asoslangan dastgohlar olib kelib o‘rnatildi. Ayni paytda ular yordamida 274 xildagi qandolat, non va non mahsulotlari ishlab chiqarilmoqda. Shuningdek, o‘tgan yillar davomida to‘liq yangi uskunalar bilan jixozlangan bir nechta qo‘shma korxonalar ishga tushirildi, Namangan, Farg‘ona, Nukus, Xorazm shaharlaridagi un ishlab chiqaruvchi korxonalar halqaro andozalarga mos ravishta to‘liq rekonstruksiya qilindi. Yana bir e’tiborli jihati, keyingi yillardi korxonalarda dehqonlar etishtirgan donni qabul qilib olish, joylashtirish va sifatli saqlash imkonini beruvchi elevator va mexanizatsiyalashtirilgan omborlarga ega bo‘lgan moddiy–texnika bazasi yaratildi. Bugungi kun 190 ta, shu jumladan, 47 ta don qabul qilish korxonalari, 38 ta qayta ishlovchi va tayyorlov elevatorlari, 105 ta yordamchi shoxobchalar faoliyat ko‘rsatyapti. Ilgari don etishtirishda asosiy e’tibor miqdorga qaratilgan. Nima qilib bo‘lsa ham aholini etarli miqdorda un, non va non mahsulotlari bilan ta’minlashga harakat qilingan. Respublikamizda g‘alla mustaqilligiga erishilishi natijasida esa bu borada ham sifat masalasiga jiddiy e’tibor berila boshlandi. Bu xususda maxsus xukumat qarorlari qabul qilindi.8 Un ishlab chiqarishda to‘la birinchi va oliy navli un tayyorlash masalasiga e’tibor qaratildi. Natijada ijobiy o‘zgarishlar ko‘zga tashlanmoqda. “Alpomish”, “ShahriKesh” qo‘shma korxonalarida ishlab chiqarilayotgan unning sifati bugungi talablarga to‘la javob beradi. Ularning mahsuloti hatto xorijga ham eksport qilinmoqda. Kelgusida bunday zamonaviy tegirmonlar sonini ko‘paytirish mo‘ljallangan. 23 iyul kuni O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev raisligida videokonferentsiya bo’lib o’tdi. Qishloq va suv xo’jaligida iqtisodiy islohotlarni jadallashtirish, sohada bozor munosabatlarini yanada rivojlantirish borasidagi vazifalar muhokama qilindi. Mamlakatda oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlashdan tortib, qayta ishlash va eksportdan qo’shimcha daromad olishgacha bo’lgan ko’plab muammolar qishloq xo’jaligini rivojlantirish bilan bog’liq. Shu sababli, davlat qishloq xo’jaligini tubdan isloh qilish, bozor mexanizmlarini joriy etish, zaxiralar va imkoniyatlardan to’liq foydalanish, ilmiy yondashuvga asoslangan ishlab chiqarishni tashkil etishga jiddiy e’tibor qaratmoqda. Bu boradagi eng dolzarb va istiqbolli vazifalar Prezidentning 2019 yil 23 oktyabrdagi farmoni bilan tasdiqlangan 2030 yilgacha qishloq xo’jaligini rivojlantirish strategiyasida belgilangan. Jahon banki bilan qishloq xo’jaligini modernizatsiya qilish bo’yicha 500 million dollarlik loyihani amalga oshirish to’g’risida kelishuvga erishildi. O’zbekiston tarixida birinchi marta mablag’lar qishloq xo’jaligi fanlari va innovatsiyalarini rivojlantirishga, sohani jahon standartlari asosida boshqarishni tashkil etishga yo’naltirilmoqda. Ushbu masalalar videokonferentsiya kun tartibidagi birinchi masala bo’ldi. Ilmiy va ishlab chiqarish integratsiyasini ta’minlash, rivojlangan mamlakatlarda qo’llaniladigan qishloq xo’jaligiga bilim va innovatsiyalar tizimini joriy etish muhimligi ta’kidlandi. Ushbu loyiha doirasida 8 qishloq xo’jaligi ilmiy-tadqiqot institutlari, shuningdek, Qishloq xo’jaligi vazirligining bir qator tashkilotlari faoliyati tubdan yangilanadi, ular zamonaviy laboratoriya va jihozlar bilan ta’minlanadi. Ushbu maqsadlar uchun Jahon bankining 124 million dollari va Evropa Ittifoqining 2 million dollarlik granti ajratiladi. Bosh vazirning o’rinbosari O’ktam Barnoevga xalqaro ekspertlar bilan birgalikda ilmiy-tadqiqot institutlari faoliyatini chuqur tahlil qilish va ularning har biri uchun faoliyatini takomillashtirish uchun alohida «yo’l xaritasini» ishlab chiqish topshirildi. Ilmiy yangiliklarni ishlab chiqarishga joriy etishga qodir zamonaviy bilimlarga ega mutaxassislarni jalb qilish muhimligi ta’kidlandi. – Qishloq xo’jaligi vazirligi ushbu imkoniyatdan to’g’ri foydalanib, eskirgan ish usullaridan voz kechib, fermerlarga sifatli xizmat ko’rsatishga o’tishi, yangi xizmat turlarini kengaytirishi kerak. Muxtasar qilib aytganda, vazirlik va unga bo’ysunuvchi tashkilotlar faoliyatini tubdan o’zgartirish kerak, dedi Prezident. Download 409.09 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|