Кыргыз республикасынын билим берүҮ жана илим министрлиги баткен мамлекеттик университети

Каныкей мама, баба-мамалар деген айтылыштар колдонулуп, 
кулакка угумдуу эле. Нары мама сөзүнүн ички семантикасында 
түпкү эне түшүнүгүнө шайкеш келген, урмат-сыйды билдирген 
оң эмоционалдык-экспрессивдик кошумча маани да камтылган. 
Аны түштүк батыш диалектисиндеги ай мама (ай), азиз мама 
(жылкычы чымчык), мама каймак (каакым) деген татаал 
сөздөрдөн байкоого болот.
 
Экинчи көңүл бура турган нерсе, мама лексемасы алтай 
тил уясынын тунгус-манжур тайпасындагы солон, ороч, угедей. 
ульч, орок, нанай, маньчужур тилдеринде кары, ардактуу адамга 
кайрылуу; кемпир; аял; чоң эне; чоң эненин энеси (прабабушка); 
ата-эненин ар түрдүү категориялардагы аял туугандары сыяктуу 
маанилерде колдонулушу [150:525]
149
жана ал жерде шамандын 
аял кебетелүү дух жардамчысы; наристелердин, болочок 
149
Сравнительный словарь тунгусо-маньчжурских языков. –Т. I. –Л.: Наука, 1975. -525-б. (672 б.) 

---

45 
урпактардын 
колдоочусу 
[78:135-136].
150
Баса, 
түштүк 
диалектилерде Бешик эненин, мифологиялык түшүнүктүн тергөө 
иретиндеги аталышы да – мама [113:19].
151
Булар ал сөздүн 
алтай тил жалпылыгына тиешелүүлүгүнөн жана жогоруда биз 
сөз кылган диалектилик маани ошол байыркы тилдик калдык 
экенинен кабар берет. Ал эми кыргыз тилиндеги эмгектерде иран 
тилинен кирген сөз катары көрсөтүлүп жүрөт [186:514].
152
Албетте, андай этимологиялык изилдөө биздин обьектиге 
жатпагандыктан, аны проблема катары калтырып туралы. 
150
Каратаев О. Кыргыз этнонимдер създ\г\. –Б.. 2003. -135-136-б-р. (265). 
151
Мукамбаев Ж. Кыргыз диалектологиясы жана фразеология. –Б.: Кыргызстан, 1998. -19-б. 
152
КОС. 514-б. 

---

46