Kirish L. Bob. Turkiy tillar haqida umumiy tushuncha

O‘rin-payt kelishigi. 0 ‘rin-paytkelishigi -da/Z-da/Z-ds//-do; -Та//- tsZZ ta/Z-to, //-la//-lo//-za//-zo//-sa//-so//-na//-no affiksi bilan ifodalanadi: olt. tuda “tog‘da”, emde ‘“dorida”, tosto “toshda”, qaasta “qog'ozda”, biste ' “bizda”; boshqird. qazza ’‘g'ozda”, dalala “dalada”, qalala “shaharda”, bizza “bizda”; chuv. lajara '‘otda”, xidara “shaharda”, vermanda f “o‘rmonda”, surda “botqoqda”, ulaxra “to'qayda”, pirda “bizda”, unra “unda”; yoq. manna “shu yerda”, sumarma “mana shu yerda”, i'time “ana u yerda”, sonno “aynan o'sha yerda. Bu kelishik qo‘shimchalarining -za, -la shakllari boshqird tilida, -ra, -ca shakllari chuvash, -za, -na shakllari turkman tili dialektlarida saqlangan.
Chiqish kelishigi. Chiqish kelishigining, asosan, -din// -din, -tm //- | tin shakllari qo'llanadi, ayrim turkiy tillarda -dan// -dan// -tan// -tan va -dun //- diin, -tun//-tiin shakllari ham kuzatiladi. Bular bir affiksning turli fonetik shakllari bo‘lib, tarkibidagi unli yoki undosh tovush xususiyatiga ko‘ra o‘zaro farqlanadi. -din// -din, -tm //-tin shakli chiqish kelishigining asosiy ko'rsatkichi sifatida barcha turkiy tillarda uchraydi. Chiqish kelishigi qo'shimchasi variantlarini quyidagicha guruhlash mumkin: 1) qipchoq va o'g'uz guruhi tillari, tuva va o'zbek tillarida -dan/Z- don //-dey//-tan//-ton//-nan//-non//-lan//-lon//-zon//-san//-son shakllari: ozarb. dagdan, menden; olt. attay, malday, keldey, gag. yuvadan “uyadan”, dereden “daryodan”, baadan "bog'dan”, sudan “suvdan”, sokaktan “ko'chadan”, inekten “sigirdan”; tuv. taygadan, aydan, civeden “archadan”, dastan "toshdan", iyastan “yog'ochdan”; 2) oltoy, xakas, shor tillarida -day//-doy//-tay//-toy//-nay//-no\7 shakllari: attay, sostay “so'zdan”, malday “moldan"', tayyay, shor. meney “mendan”, seney “sendan", anay “undan”; 3) yoq. -tan //-ttan//-ton shakllari: tastan “toshdan”, oyurtan “o'rmondan”, tabattan “bug'udan”, borotton “bo'ridan”; 4) chuv. -tan //-ran: lajaran “otdan", xularan “shahardan”, varmandan “o'rmondan”, uramran “ko'chadan”, manran “mendan” shakllari ishlatiladi.