Kirish. Qurilish materiallari va buyumlarining umumiy asoslari. Qurilish materiallarining asosiy xossalari

O‘rtacha zichlik-
m
(kg m
2
), material tabiiy xolatdagi massasining 
hajmiga bo‘lgan nisbatidir. Agar material massasini m, tabiiy xolatdagi hajmini V 
deb belgilasak, unda
m
m V
Ba’zi qurilish materiallarinig o‘rtacha zichligi (kg m
3
) quyida keltirilgan:

---

Og‘ir (oddiy) beton .................................... 2100-2600
Engil beton ................................................. 1200-1800
Granit ........................................................... 2600
Oddiy g‘isht .................................................. 1700-1900
Oyna shishasi .............................................. 2650
SHishaplast ................................................... 2000
Ko‘pik polimer (minora) .......................... 15-20
Qarag‘ay yog‘ochi .............................................. 400-600
Mineral paxta ............................................ 200-400
Po‘lat ............................................................. 7850
  
G‘ovaklik (P) material to‘la hajmidagi (V) g‘ovaklar (V
p
) hajmi bilan 
belgilanadi:
P V
p
V yoki P (1-
m
)
.
100%
Materiallar g‘ovaklari havo, gaz yoki suv bilan to‘la bo‘lib, katta oraliqda 
bo‘ladi (0 dan 98% gacha). G‘ovaklik materiallarning asosiy xossalarini 
ifodalovchi ko‘rsatkichdir. Bu ko‘rsatgichlar orqali materiallarning mustahkamligi, 
o‘rtacha zichligi, namlanuvchanligi, issiqlik o‘tkazuvchanligi, sovuqqa va 
kimyoviy muhitlarga chidamliligi va boshqa xossalari to‘g‘risida tushuncha hosil 
qilish mumkin. YOpiq g‘ovaklarning ko‘pligi material chidamliligini belgilaydi. 
Uning g‘ovaklari haqidagi to‘liq ma’lumotni simob porometriyasi usulida olinadi. 
Bu usulga ko‘ra materiallarning differensial va integral g‘ovakligi, ya’ni 
g‘ovaklarning xarakteri va radiusi to‘g‘risida xulosaga kelish mumkin.
Solishtirma yuza (S, sm
2
g) materialga adsorbsiya qilingan suv bug‘i (yoki 
gaz) bilan uning g‘ovaklari ichki yuzasini monomolekulyar qoplama massasiga 
proporsionaldir, boshqa so‘z bilan aytganda 1 g material kukuni zarrachalarini bir 
qator o‘zaro zich qilib joylaganda tashkil etgan yuzani tushunmoq kerak:
S (a
1
.
N M)
.
m ,
bu erda: a
1
-bir adsorbsion molekula bilan qoplangan yuza; suv molekulasi 
uchun a
1
10,6
.
10
-16
sm
2
; N 6,06
.
10
23
Avagadro soni, M- adsorbsiya qilingan gaz 
molekulyar massasi (suv bug‘i uchun M 18).