Kristallografiya va mineralogiya

Diaspor – Al
2
O
3
 ·H
2
O  
Grekcha “diaspor” – sochilish degan so‘zdan olingan (ayrim namunalarini 
qizdirganda yorilib, mayda – mayda bo‘laklarga ajralib ketadi). Ximiyaiy tarkibi: 
Al – 44,97%; O – 53,35%; N – 1,68%. Aralashma sifatida Fe
2
O
3
, Mn
2
O
3
, Cr
2
O
3
, 
SiO
2
va Ga
2
O
3
uchraydi. Singoniyasi rombik, simmetriya ko‘rinishi rombo–
dipiramidal– 3L
2
3PC. Fazoviy gruppasi a
0
=4,40; b
0
=9,39; c
0
=2,84; a
0
:b
0
:c
0
= 
0,468:1:0,302. Uchraydigan kristallari yupqa plastinkasimon, ba’zan yassi 

---

177 
taxtachasimon, ko‘pincha cho‘ziq ustunsimon shakllarda bo‘ladi. Odatda 
varaqsimon yoki mayda tangachasimon agregatlar shaklida ham uchraydi. 
Diasporning rangi sarg‘ish - qo‘ng‘ir, oq, binafsha rang bo‘ladi. Chizig‘ining rangi 
oq. Yaltirashi shishasimon, ulanish tekisligi yuzalarida sadafdek tovlanadi. Ulanish 
tekisligi mukammal. Qattiqligi 6-7. Juda mo‘rt. Solishtirma og‘irligi 3,3 – 3,5 
Optik hususiyatlari: ikki o‘qli musbat Ng=1,750; Nm= 1,722; Np= 1,702; 2v = 
84°. Diaspor uchun asosiy diagnostik belgi bo‘lib, varaqsimon agregat xolida 
tuzilishi va yuqori qattiqlikka egaligi hisoblanadi. Daxandam alangasida erimaydi. 
Kislotalarda parchalanmaydi.
Sun’iy yo‘l bilan diasporni, alyuminiyni suvli oksidini ishqorli natriy 
eritmasida, bosim ostida qizdirib olish mumkin.
Diaspor asosan ekzogen yo‘l bilan hosil bo‘ladi. U cho‘kindi usulda hosil 
bo‘lgan mineral yoki nurash mahsuloti sifatida gidrargilit va byomit bilan 
birgalikda boksitlar tarkibiga kiradi. Boksitlarni metamorfiklashgan mahsuloti 
sifatida diaspor korund, xlorit, disten va boshqa minerallar bilan birgalikda 
metamorfik konlarda ham uchraydi.
Diaspor Chotqol va Qurama tog‘larida ikkilamchi kvarsit konlarida eng ko‘p 
uchraydigan minerallardan biridir. Bundan tashqari u Qizilqum boksitlarida, Hisor 
va Zarafshon tog‘larining nurash jarayoni mahsulotlarida uchraydi. Diaspor 
alyuminiy olinadigan asosiy rudalardan biridir.