Kristallografiya va mineralogiya

 
Nazorat savollari: 
1. Kimyoviy bog‘lanish turlari nechta? 
2. Kovalent bog‘lanish nima? 
3. Vodorod bog‘lanish nima? 
 
 
 

---

53 
2-BOB. MINERALOGIYA 
13. Minerallarning tasnifi 
Yer qobig‘ida mineralogik olimlarning hisoblariga ko‘ra taxminan 3 mingga 
yaqin mineral mavjuddir. Shuni qayd qilish kerakki minerallarning soni yildan-
yilga oshib bormoqda. Har yili minerallar qatoriga yangi-yangi 20-30 ta ilgari 
noma’lum bo‘lgan tabiiy kimyoviy birikmalar kashf etilmoqda. Minerallarni 
tadqiqot qilish va bashoratlash uchun avvalo ularni bir tartibga solish zarur shu 
boisdan ma’lum minerallar har xil sinflarga umumlashtirilgan. 
Minerallarning hozirgi zamon tasnifi ularning kimyoviy tarkibini turi va 
kristall strukturasini birliklariga asoslangan. Minerallarning asosiy fizik va 
kimyoviy xususiyatlari yuqorida ko‘rsatilgan belgilar bilan chambarchas bog‘liq 
ekanligi ilgaridan ma’lumdir. Kimyoviy tarkibi va kristall strukturasi o‘zgarishi 
bilan minerallarning fizikaviy va kimyoviy xususiyatlari ham o‘zgaradi. 
Tabiatda ma’lum bo‘lgan va sun’iy ravishda olingan minerallar ikkita katta 
guruhga bo‘linadi: tabiiy va sun’iy birikmalar. Tabiiy birikmalar o‘z holida ikki 
turga ajratiladi. 
1. Anorganik minerallar, bunga sof tug‘ma elementlar bilan bir qatorda 
hamma elementlarning tabiiy birikmalari kiradi.
2. Organik minerallar, bular uglerodning turli birikmalaridan tashkil topgan 
bo‘ladi. 
Organik minerallar anorganik birikmalardan o‘zlarining kimyoviy 
xususiyatlari bilangina farq qilib qolmay, balki ular kristall tuzilishi va struktura 
birliklari orasidagi bog‘lanish tabiati bilan ham ancha farq qiladi. 
Anorganik tabiatdagi barcha minerallar eng avval kimyoviy tarkibiga, 
kimyoviy birikma turiga va struktura birliklari orasidagi bog‘lanish tipiga qarab 
kimyoviy jihatdan har turli sinflarga ajratiladi: 
1) sof tug‘ma elementlar; 
2) sulfidlar; 
3) galogenidlar; 
4) oksidlar; 

---

54 
5) karbonatlar, nitratlar, boratlar; 
6) sulfatlar; 
7) xromatlar, volframatlar, molibdatlar; 
8) fosfatlar, arsenatlar, vanadatlar; 
9) silikatlar .