Laboratoriya jumislari boyinsha qollanba

37-rasm. Kondensatorni o`zgaruvchan manbaiga ulash.

Endi shu o`zgaruvchan tok manbaiga sig`imiS ga teng kondensatorni ulaylik (37-rasm. Bu holda kondensatordagi tok ham xuddi shu chastota bilan o`zgaradi. Tarkibida faqat kondensator bo`lgan o`zgar-uvchan tok zanjirida, o`tkazgichlarning va kon-

densator qoplamalarining qarshiligi hisobga olinmasa bo`ladigan darajada oz bo`lsa, tok kuchining vaqt o`tishi bilan o`zgarishi quyidagicha ifodalanadi:


(125)

Bu erda: I-tok kuchining oniy qiymati, U_m-kuchlanishning maksimal (amplituda) qiymati.

Demak, tok kuchining tebranishlari kondensatordagi kuchlanishning tebranishlaridan ga qadar oldinda boradi. Buni kondensator zaryadlana boshlagan paytda tok kuchi eng katta, kuchlanish esa nolga teng bo`ladi, kuchlanish eng katta qiymatga erishganda esa tok kuchi nolga teng bo`ladi deb tushunishimiz kerak.
Tok kuchining amplituda qiymati I_m quyidagiga teng:
I_mU_mC yoki bu ifodani tok kuchi va kuchlanishning ta`sir etuvchi qiymatlari orqali ifodalasak, quyidagini yozamiz:
(126)
Bu erda: I va U tok kuchi va kuchlanishning ta`sir etuvchi qiymatlari. Tok kuchi I va kuchlanish U larning ta`sir etuvchi qiymatlari, ularning amplituda qiymatlari bilan kuyidagicha bo`langanligini bilamiz:


(127)

O`zgaruvchan tok zanjirida ishlatiladigan asboblar o`lchanayotgan kattalikning ta`sir etuvchi qiymatlarini ko`rsatadi. Yuqorida keltirilgan (126) tenglikni quyidagicha yozish ham mumkin:

yoki (128)

Bu erdagi kattalik Om birlikda o`lchanadi va X<sub>s</sub> bilan belgilanib sig`im qarshilik deb yuritiladi. Shunday qilib sig`im qarshilik quyidagicha ifodalanadi:

Agar ga tengligini e`tiborga olsak, ushbuni yozamiz (50 Gts o`zgaruvchan tok chastotasi):
(129)
Bundan kondensator sig`imini aniqlaw uchun zarur asosiy formulani hosil qilamiz:
(130)
Mazkur ishni bajarish uchun tekshiriluvchi kondensator, o`zgaruvchan tok ampermetri, vol`tmetri va reostatdan iborat elektr zanjirini tuzamiz (38-rasm).
Ampermetr va vol`tmetr ko`rsatishi va (128) formuladan X_s aniqlanadi.