Lektsiya №17-18 Osimliklerdin tamir arkali aziklaniui. Jobasi

Toginlerdin klassifikatsiyasi.
Toginler mineral xam organikalik, sanaat xam jergilikli, kompleks bolip bolinedi. Kompleks toginler kuramali xam kombinatsiyalangan bolip bolinedi. Kuramali toginler kuraminda eki yamasa ush azik elementleri boladi. Maselen: kaliy selitrasi-KNO₃, ammofos NH₄H₂PO₄. Kombinatsiyalangan toginde eki yamasa ush azik elementi boladi. Mis: nitrofos, nitroammofoska. 
Azotli toginler.Azotli toginler tort gruppaga bolinedi.
1. Nitrat toginler (selitralar)de azot nitrat formada boladi. NaNO₃ x Ca(NO₃)₂
2. Ammoniyli yamasa ammiakli toginlerge sul`fat ammoniy NH₄HO₃, suusiz ammiak (82,2% azot), ammiak suui (NH₄OH-25% ammiak eritindisi). Bular neytral topiraklarda xam onsha kishkil bolmagan topiraklarda tasirli boladi. Ashshi (kisliy) topiraklardi xak penen jumsartiu kerek boladi.
3. Ammiak-nitrat toginlerine ammiak selitrasi NH₄NO₃,-34%, azotka iye. Ol fiziologiyalik kishkil (kisliy). Kishkil topiraklarga xak penen ammiak selitrasi kosip beriledi. (NH₄NO₃, CaCO₃).
4. Mochevina (karbamid) CO(NH₂)₂ 46% azotka iye. Azottin mochevinada xam ammiak toginlerinde jogalip ketpeui ushin ogan nitrofikatsiya ingibitorlarin kollaniladi. 
Fosfor toginleri. Vegetatsiya dauirinde osimlikler topiraktan ortasha xar gektardan ortasha 60 kg P₂O₅ kabillaydi. Olardin kopshilik bolegi topirakka kaytip kelmeydi. Fosfor zapasi topirakka berilgen fosfor toginleri esabinan kalpine kelip otiradi. Fosfor toginine talap osimlik azotka jetkilikli bolganda kusheyedi.
Fosfor toginleri suuda eriushiligine karay ush turge bolinedi. Suuda eriytugin-apiuayi superfosfat Ca(H₂PO₄.)₂ eki superfosfat Ca(H₂PO₄)₂ + H₂O. Superfosfat fosforlari xareketshen bolmastan kollanilgan jerde toplanip turadi. Ol topirakka terenirek aralasiui kerek. Fosfor ozinin effektin eki-ush jilga shekem saklaydi. Fosfori suuda eriytugin birak jenil kislotali topiraklarda eriytugin peretsipitat xam tomasshlak osimliktin kabillaui ushin juda kolayli formada boladi. Bunday jenil kislotali topiraklarda jaman eriytugin xam suuda erimeytuginlarga fosfor uni xam suyek unlari kiredi.