Lektsiya №17-18 Osimliklerdin tamir arkali aziklaniui. Jobasi

Kobal`t. Kobal`ttin osimlikte ortasha mugdari 1 kg kurgak massada 0,02 mg kuraydi. Kobal`t sobikli osimliklerge tuynek bakteriyalarinin kobeyiui ushin kerek. Osimlikte kobal`t kop turinde vitamin V₁₂ de parfirin birikpeler turinde boladi. Osimlik xayuanatlarga uksap vitamin V₁₂ ni sintezlemeydi. Ol tuynek bakteriyalarinda islenip shigiladi. Tuynekler kartayganda xam azotti ozlestiriu toktaganda V₁₂-koenzim tuynek kletkalarinda tsitoplazmaga shigadi. Kobal`t magniy xam marganets penen birgelikte fosfoglyukomutaza xam arginaza fermentlerinin jumisin aktivlestiredi. Kobal`t sobikli osimliklerge jetispese azot ashligina ushiragan belgidey belgi beredi.
Mis. Osimlikte mistin ortasha mugdari 1 kg kurgak massaga 0,2 mg ga tuuri keledi. Mistin osimlikte toplaniu darejesi torirakka xam osimlik turinde baylanisli boladi. Osimlikke mis Su²⁺ ioni turinde tusip otiradi. Miska osimliktin osiushi bolegi xam tuximi bay boladi. Osimliktegi mistin 70% ke jakini xloroplastlarda toplangan. Mis askorbatoksidaza, polifenoloksidaza, ortodifenoloksidaza xam tirozinaza fermentlerinin kuraminda boladi. Mistin eki atomi mitoxondriyadagi dem aliu (shinjiri) dizbeginin tsitoxromoksidaza kompleksinde boladi. Mis legoglabin sintezine xam atmosferadan molekulalik azotti ozlestiriude katnasatugin fermentlerge tasir etedi. Mis osimliklerdin kurgakshilikka, suuikka xam issiga shidamliligin arttiradi.
Mis jetispese osimliktin osiui xam gulleui toktaydi, xloraz payda boladi, turgor jogaladi, osimlik soliydi. Danli osimliklerde mistin jetispeushiliginen japiraktin ushlari agarip masak bolmaydi.
Tsink. Sobikli xam masakli osimliklerde 1 kg kurgak massasinda tsink 15-60 mg boladi. Tsink kop mugdarda tuximda, osiu konusinda, reproduktiv organlarda xam japiraklarda boladi. Osimlikke tsink Zn²⁺ ioni turinde kiredi. Ol osimliktin zat almasiniuinda xar tarepleme tasir jasaydi. Ol kopgana glikoliz fermentleri-geksokinaza, enolaza, triozofosfatdegidrogenaxa, al`dolazalardin isleuine kerekli esaplanadi.
Tsink karboangidrazani aktivlestiredi. H₂SO₃SO₂+H₂O sonin menen fotosintez protsessinde CO₂ din jumsaliuina jardem etedi. Tsink triptofon aminokislotasinin payda boliuinda axmiyetli roldi atkaradi.
Tsink osimlikte jetispese fosfor aylanisi buziladi. Fosfor tamirda toplanip, onin jer ustingi organlarga koteriliui azayadi. Tsinktin jetispeushiliginen osimlikte sazarozanin, kraxmaldin mugdari azayadi, organikalik kislotalar mugdari kobeyedi. Kletkanin boliniui 2-3 esege tomenleydi xam sogan baylanisli osimlikte morfologiyalik ozgerisler payda boladi.
Tsinkke miyue agashlari juda tasirshen boladi, asirese tsitrus osimlikleri. Tsink jetispegende en axmiyetli belgilerinen esaplanatugini osimliklerdin japiragi xam buuin araliginin osiuinin paseyiui, xlorazdin payda bolip, rozetka turinde kalip koyiui esaplanadi.
Bor. Bor osimlik ushin en axmiyetli mikroelementlerdin biri. Osimlikte onin mugdari 1 kg kurgak massaga 0,1 mg. Borga eki ulesli osimlikler talapshan boladi. Gu dauirinde kerek boladi. Bor jetispese osiu konusi oledi.