M. G. Safin,D. G‘. Hayitov, yu. S. Ruziyev

1-tajriba. Kraxmalni ajratib olish 
Ishni bajarish tartibi. Ikki dona kartoshka tuganagidan olib po‘chog‘ 
i archiladi va qirg‘ichdan o‘tkazib maydalanadi. Siqib suvi ajratib olinib, 
filtrlanadi va so‘ng quritiladi. Kraxmal donachalarini mikroskop ostida bir 
tomchi Lyugol eritmasi qo‘shib bo‘yash asosida kuzatiladi. Ajratib olingan 
kraxmalni sovuq va issiq suvlarda eruvchanligini tadqiq qilinadi. Sovuq 
suvda u erimaydi, issiq suvda esa eriydi. Eriydigan kraxmal dastlabki 
kraxmalga nisbatan destruksiyalangan (uni polimerizatsiya darajasi 
dastlabki kraxmaldan pastroq bo‘ladi). Dastlabki (odatdagi) kraxmal 
eruvchi kraxmal (amidulin)ga aylanishini sovuq sharoitda uzoq muddat 
suyultirilgan kislotalarda saqlash yoki oz muddatda kislotada tutib turib 
keyin qizdirish yo‘li bilan ta’minlash mumkin. Quritilgan kraxmal keyingi 
reaksiyalarda ishlatish uchun olib qo‘yiladi. Tajriba uchun ishlatishda iliq 
suvdagi eritmasi tayyorlanadi.

---

115 
2-tajriba.Hayvon to‘qimalaridan glikogen ajratib olish 
 
Ishni bajarish tartibi. Jigar yupqa qilib kesiladi va uni qon 
elementlaridan xolis qilish uchun 2 daqiqaga sovitilgan fiziologik eritmaga 
solib qo‘yiladi. So‘ng jigar namunalari filtr qog‘ozlar o‘rtasiga 
joylashtirilib, ulardagi qon elementlari va fiziologik eritma qoldiqlari 
shimib olinadi. Shu jigar namunasidan tarozida 1 g o‘lchab olinib 
hovonchaga ko‘chirilib, uni ustiga mayda shisha bo‘lakchalari va teng 
miqdorda 10%li trixlorsirka kislota qo‘shiladi va yaxshilab yanchiladi. 
Aralashmaga teng hajmda 5 % li trixlorsirka kislota qo‘shib yana 
yanchiladi. Bundan keyin aralashmani suyuqligini so‘rib olish yo‘li bilan 
ajratiladi. Qolgan qoldiqqa yana teng hajmda 5 % li trixlorsirka kislota 
qo‘shib yana yanchiladi va suyuqligini yana so‘rib olinib oldingisiga 
qo‘shiladi. Qo‘shilgan ekstraktlarga konsentratsiyasi 50 % ga yetgancha 
spirt qo‘shib cho‘kma hosil qilinadi. Cho‘kma sentrifugalash yo‘li bilan 
ajratiladi va ikki marta 50 % li spirt yordamida yuvilib qaytadan 
sentrifugalanadi. Shu yo‘sinda ajratib olingan glikogen quritiladi va 
tarozida o‘lchash hamda hisoblash yo‘li bilan uning jigardagi miqdoriy 
ko‘rsatkichi keltirib chiqariladi. Quritilgan glikogen keyingi reaksiyalarda 
ishlatish uchun olib qo‘yiladi.