M. H. Shermatov, O. I. Egamberdiyev funksional analiz va integral tenglamalar
Download 1.42 Mb. Pdf ko'rish
|
funksional analiz va integral tenglamalar
deyiladi. 31.1-misol. A n : ` 2
2
n x = (0, 0, . . . , 0 | {z } n , x 1
2
3
operatorlar ketma- ketligining kuchli va kuchsiz ma'noda nol operatorga yaqin- lashishini tekshiring. Yechish. ` 2 Hilbert fazosi bo`lganligi uchun A n : ` 2
2 operatorlar ketma-ketligining kuchsiz ma'noda nol operatorga yaqinlashishini 31.4-ta'rifdan foydalanib tekshiramiz. Ixtiyoriy y = (y 1
2
2 uchun
| (A n x, y) − (Θx, y) | 2 = ¯ ¯ ¯ ¯ ¯
X
¯ ¯ ¯ ¯ ¯ 2 ≤ k x k 2
X
2 (31.1) munosabat o`rinli. y ∈ ` 2 bo`lganligi uchun k y k 2 = ∞ X
| y k | 2
Shunday ekan yaqinlashuvchi qatorning qoldig`i
X
| y k | 2
da nolga intiladi. Bundan (31.1) ga ko`ra, ixtiyoriy x, y ∈ ` 2 larda | (A n x, y) − (Θx, y) | ning n → ∞ da nolga intilishi kelib chiqadi. Demak, {A n } operatorlar ketma-ketligi nol operator Θ ga kuchsiz ma'noda yaqin- lashar ekan. {A
operatorlar ketma-ketligi nol operatorga kuchli ma'noda yaqinlashmaydi, chunki lim
n→∞ k A n x − Θx k = lim n→∞ k x k = k x k 6= 0. ∆ 31.2. Quyida berilgan P n , Q n ∈ L(` 2 ) operatorlar ketma-ketligining kuch- li va tekis ma'noda birlik va nol operatorlarga yaqinlashishini teksiring. P n : ` 2
2
n x = (x 1
2
323
Q n = I − P n , Q n x = (0, . . . , 0, x n+1 , x n+2 , x n+3 , . . .) . Yechish. Ixtiyoriy x ∈ ` 2 uchun
k Q n x k 2 = ∞ X
| x n+k | 2
Chunki x ∈ ` 2 , ya'ni k x k 2 = ∞ X
| x k | 2
Shunday ekan, oxirgi qatorning qoldig`i
X
| x n+k | 2
da nolga intiladi. Demak, {Q
operatorlar ketma-ketligi nol ope- ratorga kuchli ma'noda yaqinlashar ekan. Bundan {P
= I − Q n } operator- lar ketma-ketligining birlik operator I ga kuchli ma'noda yaqinlashishi kelib chiqadi. Endi {Q n } operatorlar ketma-ketligi nol operatorga tekis ma'noda yaqinlashadimi yoki yo`qmi, shuni tekshiramiz.
2 = ∞ X
| x n+k | 2
2
Bundan
kQ n k ≤ 1 (31.2) ekanligini olamiz. Ikkinchi tomondan, Q
= e n+1 . Bundan
k Q n k ≥ k Q n e n+1 k = 1. (31.3) (31.2) va (31.3) dan ixtiyoriy n ∈ N uchun k Q
ga kelamiz. Demak, Q n operatorlar ketma-ketligi nol operatorga tekis (norma bo`yicha) yaqinlash- maydi. Bu yerdan {P
operatorlar ketma-ketligi birlik operator I ga tekis yaqinlashmasligi kelib chiqadi. 31.3. L 2 [−1/2, 1/2 ] Hilbert fazosini o`zini-o`ziga akslantiruvchi va (A n f ) = x n f (x) 324
formula bilan aniqlanuvchi A n operatorlar ketma-ketligining nol operatorga tekis yaqinlashishini tekshiring. Yechish. Ixtiyoriy f ∈ L 2 [−1/2, 1/2 ] uchun k A n f k 2 = Z 1/2
−1/2 | x n f (x)| 2
≤ max
−1/2≤x≤1/2 ¯ ¯ x 2n ¯ ¯ Z 1/2
−1/2 |f (x)| 2
1 2
· k f k 2
(31.4) Bundan kA n k ≤ 1 2 2n tengsizlikni olamiz. Agar biz 0 ≤ k A n k ekanligini hisobga olib, n → ∞ da limitga o`tsak, lim
n→∞ k A n − Θk = 0. Shunday ekan, A n operatorlar ketma-ketligi nol operatorga tekis yaqinlashadi. Yuqorida kuchsiz yaqinlasuvchi operatorlar ketma-ketligi kuchli ma'noda yaqinlashmasligiga (31.1-misol) va kuchli ma'noda yaqinlashuvchi operatorlar ketma-ketligi norma bo`yicha yaqinlashmasligiga (31.2-misol) misol keltirildi. Quyida biz tekis yaqinlashuvchi operatorlar ketma-ketligining kuchli ma'noda ham yaqinlashuvchi bo`lishini va kuchli ma'noda yaqinlashuvchi operatorlar ketma-ketligining kuchsiz ma'noda ham yaqinlashuvchi bo`lishini isbotlaymiz. 31.1-lemma. Agar {A
operatorlar ketma-ketligi biror A ∈ L(X, Y ) operatorga tekis yaqinlashsa, u holda {A n } operatorlar ketma-ketligi A operatorga kuchli ma'noda ham yaqinlashuvchi bo`ladi. Isbot. Lemma shartiga ko`ra k A
. U holda ixtiyoriy x ∈ X uchun
k A n x − Axk ≤ k A n − Ak · k x k . sonli tengsizlikka ega bo`lamiz. Matematik analizdan ma'lumki, tengsizliklarda limitga o`tish mumkin. Bunga ko`ra, 0 ≤ lim n→∞ k A n x − Axk ≤ lim n→∞ k A n − Ak · k x k = 0. 325
Demak, {A n } operatorlar ketma-ketligi A operatorga kuchli ma'noda ham yaqinlashar ekan. ∆ Shunga o`xshash quyidagi tasdiqni, bevosita ta'rifdan foydalanib isbotlash mumkin. 31.2-lemma. Agar {A n } ⊂ L(X, Y ) operatorlar ketma-ketligi biror A ∈ L(X, Y ) operatorga kuchli ma'noda yaqinlashsa, u holda {A n } operatorlar ketma-ketligi A operatorga kuchsiz ma'noda ham yaqinlashuvchi bo`ladi. Isbot. Lemma shartiga ko`ra, ixtiyoriy x ∈ X uchun lim
U holda ixtiyoriy x ∈ X va f ∈ Y ∗ uchun
0 ≤ | f (A n x) − f (Ax) | = | f (A n x − Ax)| ≤ k A n x − Axk · k f k sonli tengsizlikka ega bo`lamiz. Bu tengsizlikda n → ∞ da limitga o`tib, 0 ≤ lim
munosabatni olamiz. Demak, {A n } operatorlar ketma-ketligi kuchsiz ma'noda A operatorga yaqinlashar ekan. ∆ 31.1-teorema. Agar Y to`la fazo bo`lsa, u holda L(X, Y ) fazo ham to`la, ya'ni Banax fazosi bo`ladi. Isbot. {A n } ⊂ L(X, Y ) ixtiyoriy fundamental ketma-ketlik bo`lsin, ya'ni n, m → ∞ da k A n − A m k → 0 . U holda ixtiyoriy x ∈ X uchun k A n x − A m xk ≤ k A n − A m k · k x k → 0, n, m → ∞. Shuning uchun har bir x ∈ X da {A n x} ⊂ Y ketma-ketlik fundamentaldir. Y to`la fazo bo`lgani uchun {A
ketma-ketlik biror y ∈ Y elementga yaqin- lashadi. Demak, har bir x ∈ X ga {A
ketma-ketlikning limiti bo`lgan yagona y ∈ Y element mos qo`yilyapti. Bu moslikni A : X → Y orqali 326
belgilaymiz: Ax = lim n→∞ A n x = y. Endi A ∈ L(X, Y ) ekanligini ko`rsatamiz. Chiziqliligi: A (α 1
1 + α 2 x 2 ) = lim n→∞ A n (α 1
1 + α 2 x 2 ) = lim n→∞ (A n α 1
1 + A n α 2
2 ) =
= α 1 lim n→∞ A n x 1 + α 2 lim
n→∞ A n x 2 = α 1 y 1 + α 2 y 2 = α 1 Ax 1 + α 2 Ax 2
Endi A ning chegaralangan ekanligini ko`rsatamiz. Shartga ko`ra,
Demak, (29-ning 6-topshirig`iga qarang) | k A n k − kA m k | ≤ k A n − A m k → 0, n, m → ∞. Bundan {kA n k} sonli ketma-ketlikning fundamentalligi kelib chiqadi. Haqiqiy sonlar fazosi R to`la bo`lganligi uchun, {kA
sonli ketma-ketlik yaqinlashuv- chidir, yaqinlashuvchi ketma-ketlik esa chegaralangan bo`ladi. Ya'ni shunday
son mavjudki, ixtiyoriy n ∈ N uchun kA n k ≤ K tengsizlik bajariladi. Norma ta'ridan
Bundan esa kAxk = ° ° ° lim n→∞ A n x ° ° ° = lim n→∞ k A n x k ≤ K · k x k . Bu yerda biz normaning uzluksizligidan foydalandik. Endi {A n } ketma-ketlikni chiziqli operatorlar fazosi L(X, Y ) da A ga yaqinlashishini ko`rsatamiz. Ixtiyoriy ε > 0 son uchun shunday n 0 son mavjudki, barcha n > n 0 , p ∈ N va k x k ≤ 1 lar uchun k A n+p x − A n xk < ε 327
tengsizlik bajariladi. Agar so`nggi tengsizlikda p → ∞ da limitga o`tsak va normaning uzluksizligidan foydalansak, ixtiyoriy n > n 0 va k x k ≤ 1 lar uchun k Ax − A n xk ≤ ε tengsizlikka ega bo`lamiz. Shuning uchun ixtiyoriy n > n 0 da
n k = sup k x k≤1 k Ax − A n xk ≤ ε Demak, L(X, Y ) fazodagi norma ma'nosida lim n→∞ kA − A n k = 0. Shunday
qilib, L(X, Y ) to`la fazo ekan. ∆ 31.1-natija. X chiziqli normalangan fazoga qo`shma bo`lgan X ∗ = L(X, C) fazo Banax fazosidir. Isbot. Kompleks sonlar to`plami C to`la fazo, shuning uchun 31.1-teoremaga ko`ra, L(X, C) Banax fazosi bo`ladi. ∆ 31.4-misol. L (C 2 [a, b], C[a, b]) fazoni to`lalikka tekshiring. Yechish. Y = C[a, b] to`la fazo bo`lganligi uchun 31.1-teoremaga ko`ra, L (C 2 [a, b], C[a, b]) to`la fazo, ya'ni Banax fazosi bo`ladi. ∆ 31.5. L (C[a, b], C 2 [a, b]) fazo uchun 31.1-teorema sharti bajariladimi? U to`lami?
Yechish. Y = C 2 [a, b] fazo to`la bo`lmagan (21.8 -misolga qarang) nor- malangan fazo bo`lganligi uchun 31.1-teorema sharti bajarilmaydi. Shuning uchun biz L (C[a, b], C 2 [a, b]) fazoni to`la fazo deya olmaymiz. Aniqlik uchun a = −1, b = 1 deymiz va L (C[a, b], C 2 [a, b]) fazoning to`la emasligini ko`rsatamiz. Buning uchun C 2 [−1, 1] fazoning to`la emasligini ko`rsatishda qo`llanilgan (21.8-misol va 21.1-chizmaga qarang) uzluksiz funksiyalarning f n (x) =
−1, x ∈ [−1, −1/n], nx, x ∈ (−1, −1/n) 1, x ∈ [1/n , 1] (31.5) 328
ketma-ketligidan foydalanib, A n ∈ L (C[−1, 1], C 2 [−1, 1]) , n ∈ N operator- lar ketma-ketligini quyidagicha quramiz: (A
(x) f (x). (31.6)
operatorning chiziqli va uzluksizligi oson tekshiriladi. {A n } operator- lar ketma-ketligining L (C[−1, 1], C 2 [−1, 1]) fazoda fundamental ekanligini ko`rsatamiz. Buning uchun k A n − A m k normani hisoblaymiz: k A n − A m k = sup k f k≤1 k A n f − A m f k = = sup
k f k≤1 sZ 1 −1 |f n (x) − f m (x)| 2
2
(31.7) (31.7) va k f k = max −1≤x≤1 | f (x) | ≤ 1 ekanligidan foydalansak, k A n − A m k ≤ sZ 1 −1 |f n (x) − f m (x)| 2
2 [−1, 1] (31.8) tengsizlikni olamiz. {f n } ketma-ketlikning C 2 [−1, 1] fazoda fundamentalligi 21.8-misolda isbotlangan. (31.8) dan hamda {f n } ketma-ketlikning fundamen- talligidan {A
operatorlar ketma-ketligining fundamentalligi kelib chiqadi. Lekin {A
operatorlar ketma-ketligi L (C[−1, 1], C 2 [−1, 1]) fazoda yaqin- lashuvchi emas. Teskaridan faraz qilaylik, {A n } operatorlar ketma-ketligi biror A ∈ L (C[−1, 1], C 2 [−1, 1]) operatorga yaqinlashsin. U holda ixtiyoriy f ∈ C[a, b] uchun lim n→∞ k A n f − Af k = 0 tenglik o`rinli. Ikkinchi tomondan f 0 =
uchun (A n f 0 ) (x) = f n (x), n ∈ N tenglik o`rinli va (Af 0 ) (x) = g 0 (x) deylik. 21.8-misolda {f
ketma-ketlikning birorta ham uzluksiz funksiyaga C 2 [−1, 1] fazo normasida yaqinlasha olmasli- gi ko`rsatilgan edi, jumladan { A n f 0 = f n } ketma-ketlik g 0 = Af 0 funksiya- ga ham yaqinlasha olmaydi. Bu qarama-qarshilik { A
operatorlar ketma- 329
ketligining yaqinlashuvchi emasligini bildiradi. Demak, L (C[−1, 1], C 2 [−1, 1]) to`la bo`lmagan normalangan fazo ekan. ∆ Banax-Shteynxaus teoremasi yordamida ko`rsatish mumkinki, agar X va Y Download 1.42 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling