M. K. Tursunov, Х. A. Matniyozov, sh. M. Mansurova issiqlik ta’minoti tizimlari

III.7.-rasm. Issiq suv uchun issiqlik sarfining grafigi: 
a - sutkalik; b – integralli; 1 – sutka soatlari bo‘yicha issiqlik sarfining o‘zgarishi; 3 – 
issiqlikning amaldagi sarfi; 4 – jamlangan issiqlik. 
Issiqlik tarmoqlaridan issiqlik bir tekis va uzluksiz kelishi sababli issiqlik 
iste’molchisi grafigi to‘g‘ri chiziq 4 bilan belgilanadi. Issiqlik grafigining qiyalik 
burchagi tangensi sutka davomidagi issiqlikning o‘rta soat sarfiga tengdir 

---

34 
(3.1) 
Akkumulyatordagi issiqlikning kerakli zapasining aniqlashda (3.1) formuladan 
topilgan issiqlikning o‘rta soat sarfi quyidagi qiymatdan kam bo‘lmasligi kerak 
(3.2) 
bu erda: G
i
–sutkaning eng ko‘p suv iste’molining issiq suv sarfi, m
3
/sut; ρ – suv 
zichligi, kg/ m
3
; s – suvning issiqlik sig‘imi, kJ/kg·
0
S; t
o‘rt.is.suv 
–issiq suv 
quvurlaridagi issiq suvning o‘rtacha harorati; T-issiq suvning sutkadagi iste’moli 
vaqti, soat; Q
is.yo‘q
– boruvchi va sirkulyasion quvurlardagi issiqlik yo‘qolishi, kVt. 
Sutkaning eng ko‘p suv iste’molining issiq suv sarfi quyidagi formula orqali 
aniqlanadi 
7G
i
=0,001 g
i
m (3.3) 
bu erda: g
i
- sutkaning eng ko‘p suv iste’molining issiq suv sarfining me’yori, 
l/s; m – binodagi iste’molchilar soni. 
Aholi turar-joylari, yotoqxonalar, mexmonxonalar, sanatoriylar, sihatgohlar, 
shifoxonalar, maktab va bolalar bog‘chalari uchun issiq suvning iste’moli sutkasiga 
24 soat deb qabul qilinadi. Qolgan jamoat binolari uchun bu vaqtni sutkada ish vaqti 
soniga teng, ammo 10 soatdan kam emas deb, agarda akkumulyatorlar mavjud bo‘lsa 
– akkumulyator quvvat olish sotalari soniga teng deb qabul qilinadi. 
Issiq suv ta'minoti uchun issiqlik iste'moli kundalik grafikalari yo'q bo'lganda, 
mos keladigan grafik grafika bo'yicha iste'molchilarning turli toifalari uchun berilgan 
o'lchovsiz kundalik grafikalar bo'yicha tuzilishi mumkin. Ordinatning o'lchamsiz 
grafikalarida issiqlik iste'moli 100% issiqlikning o'rtacha soatlik iste'moliga to'g'ri 
keladi. 
Batareyalarni ishlatish issiqlik tarmoqlaridan issiqlik iste'mol qilish vaqtini 
qisqartirishi mumkin. Termal tarmoqlarning uzilishi vaqti va davomiyligi integral 
grafik chiziqlaridagi tanaffuslarning tabiatiga qarab tanlanadi. Misol uchun, sekendda 

---

35 
n1 va n2 vaqtlari uchun tarmoq uzilishining davomiyligini tanlash tavsiya etiladi. 
Issiqlik tarmoqlarini issiqlik bilan ta'minlashni tugatish davrida issiq suv faqat 
akkumulyatordan olinadi. Tarmoqlarni o'chirish muddati kunning boshida va oxirida 
issiqlik zaxirasi bir xil bo'ladi, shuning uchun tanlanadi 
Doimiy hajmdagi akkumulyatorda issiqlik to'planishi suvni isitishni oshirish 
orqali amalga oshiriladi. Natijada akkumulyatordagi maksimal va minimal issiqlik 
zaxiralari integral grafada maksimal va minimal suv haroratiga to'g'ri keladi. 
Batareyaning eng yuqori harorati 75 ° C dan oshmasligi kerak, eng pasti 40 ° C dan 
past bo'lmasligi kerak. Uy va ijtimoiy binolarda avtomatlashtirilgan issiq suv 
ta'minoti tizimlarida va drenaj tarmoqlari ishlab chiqarish binolarida (o'ndan ko'p 
bo'lmagan), batareyadan foydalanish shart emas.