M. K. Tursunov, Х. A. Matniyozov, sh. M. Mansurova issiqlik ta’minoti tizimlari

 
Izolyasiya materiallarini tayyorlash usullari 
Bulardan tashqari ba’zi xollarda issiqlik izolyasiyalari korroziyaga qarshi 
qoplam vazifasini ham bajaradi. Buning natijasida issiqlik quvurlarining uzoq 
muddat ishlashiga va ishonchliligiga erishish mumkin.
Issiqlik ta’minoti tizimlarida issiqlik izolyasiyasi materiali sifatida, kichik 
issiqlik o‘tkazuvchanlik koeffitsientiga, kichik suv yutish qobiliyatiga, katta 
elektr qarshiligiga va yuqori mexaniik qattiqlikga ega bo‘lgan materiallar 
ishlatiladi.
Tez chiriydigan, yonishi mumkin bo‘lgan, o‘zidan kislota, gaz, oltingugurt 
ajratib chiqarishi mumkin bo‘lgan materiallar issiqlik izolyasiya materiali sifatida 
ishlatilishi mumkin emas. 
Issiqlik uzatuvchilar er ostidan yotqizilganda ayniqsa og‘ir sharoitda 
ishlaydi. er ostidan kanalsiz yotqizilgan quvurlarning ish sharoiti juda og‘ir 
hisoblanadi. Quvurlar er ostidan yotqizilganda ularga er usti suvlari va er suvlari, 
daydi toklarning ta’siri juda og‘ir bo‘ladi. SHuning uchun issiqlik izolyasiya 
materiallariga qo‘yiladigan asosiy talablar qo‘yidagilardir:

---

104 
1) Kichik suv yutib olish qobiliyatiga ega bo‘lish;
2) YUqori elektr qarshiligiga ega bo‘lish;
3) YUqori mexanik pishiqlikka ega bo‘lish. 
 
 IX.2. Issiqlik izolyasiya materiallarining turlari 
Hozirgi vaqtda issiqlik tarmoqlarida issiqlik izolyasiya materiallari sifatida 
asosan organik bo‘lmagan materiallar ishlatilmoqda (mineral, shisha paxtalardan 
tayyorlangan izolyasiya materiallari).
SHu jumladan qo‘yidagi turdagi izolyasiya materiallari ham asbestdan, 
betondan, asfaltdan, saqichdan, sementdan, ko‘mirdan va boshqa komponentdan 
tayyorlangan kanalsiz yotqizilgan quvurlar uchun esa: saqich, perlitdan, asfalt-
izoldan, armopenabetondan, asfalt-keramzitbetondan va boshqa komponentlardan 
tayyorlangan izolyasiya materiallari ishlatilmoqda. 
Kanalsiz yotqizilgan issiqlik uzatuvchilar izolyasiya konstruksiyasiga qarab 
quyma qobiqli, quyma va yig‘ma - quyma to‘ldiruvchili tizimlarga bo‘linadi. 
1. Quyma qobiqlar zavodlarda tayyorlanib joyning o‘zida faqat choki quyiladi.
2. Quyma va yig‘ma quyma konstruksiyalar esa zavodda yoki joyning o‘zida 
tayyorlanishi mumkin.
3. To‘ldiruvchili izolyasiyalar esa joyning o‘zida mayda izolyasiya to‘ldiruvchilar 
yordamida amalga oshiriladi. 
Kanalsiz yotqizilgan tizimlar ularga ta’sir etuvchi reaktsiya kuchlarining 
ta’siriga qarab, kuch ta’siri yo‘qotilgan va kuch ta’siri yo‘qotilmagan tizimlarga 
bo‘linadi. 

---

105