M. M. Aliyev 2019 raqamli texnika va mikroprotsessorlar

5.1.2. RAOʻ og‘irlik toklari toʻplami bilan 
Parallel RAOʻlarning koʻplab sxemalari toklarning yig‘ilishiga asoslanadi, 
ularning har biri raqamli bitning vazni bilan mutanosib, faqat qiymatlari 1 ga 
teng boʻlgan tok oqimlari toʻplanishi kerak. 
Masalan, ikkilik toʻrt bitli kodni analog tok signaliga aylantirish kerak. 
Toʻrtinchidan, katta eng muhim raqam uchun og‘irlik (KMR) -23 = 8, uchinchi 

---

136 
raqam uchun - 22 = 4, ikkinchi uchun - 21 = 2 va kichik raqam uchun og‘irlik 
(KiMR)- 20 = 1 boʻladi. 
Agar KMR og‘irligi I
KiMR 
=1 mA, u holda I
KMR 
=8 mA teng va oʻzgartirgich 
maksimal chiqish toki I
chiq.max
= 15 mA teng, bu 1111
2
kodiga mos keladi. 
Ma’lumki, 1001
2
kodiga, masalan, I
chiq
= 9 mA ga toʻg‘ri keladi va h.k. 
Shuning uchun, muayyan og‘irlikdagi oqimlarning qonunlariga binoan ishlab 
chiqarish va kommutatsiyani ta’minlaydigan bir elektron qurish kerak. 
Ushbu tamoyilni amalga oshiradigan eng sodda sxema 5.2-rasm. 
5.2-rasm. Sodda RAOʻ sxemasi. 
S5 tugmasi faqat S1 ... S4 barcha tugmalari ochiq boʻlsa (u = 0) yopiladi. 
U0 - mos yozuvlar kuchlanishidir. 
Kirish zanjirdagi har bir qarshilik ikkilik raqamning ma’lum bir raqamiga 
mos keladi. MOП tranzistorlari kalit sifatida ishlatiladi. 
Asosan, bu RAOʻ operatsion kuchaytirgichga asoslangan inverting 
amplifikatori. Bunday sxemani tahlil qilish qiyin emas. 
Shunday qilib, agar bitta kalit yopilsa 
S1, u holda u
chiq
= −U
0
R
oc
/ R qolgan 
raqamlardagi birinchi va nolga toʻg‘ri keladi. 
Sxemaning tahlilidan chiqadigan kuchlanish moduli ikkilik kod S1 ... S4 
tugmachalari holatiga qarab aniqlangan raqamga mos proporsional boʻladi. 
S1 ... S4 tugmalarining toklari “a” nuqtasida toʻplanadi va turli xil 
tugmachalar oqimlari farqlanadi (turli xil “og‘irlik” mavjud). Bu sxema nomini 
belgilaydi. 
Yuqorida aytib oʻtilganlardan shuni bilib olamiz: 

---

137 
u
chiq
= − ( U
0
R
oc 
/ R ) · S
1
− ( U
0
R
oc 
/ (R/2) ) · S
2
– − ( U
0
R
oc 
/ (R/4) ) · S
3 
− 
(U
0
R
oc 
/ (R/8) ) · S
4
= = − ( U
0
R
oc 
/ R ) · ( 8S
4
+ 4S
3
+ 2S
2 
+ S
1
) 
bu yerda Si, i = 1, 2, 3, 4 tegishli tugma yopilganda qiymati 1 va kalit ochiq 
boʻlsa 0 qiymatini oladi. 
Asosiy holni aylanadigan kirish kodi aniqlaydi.
Ushbu sxema oddiy, lekin 
kamchiliklari bor: kalitlarga kuchlanishdagi sezilarli oʻzgarishlar va kuchli 
qarama-qarshiliklarga ega rezistorlardan foydalanish.
Ushbu rezistentlarning 
zarurligi aniqligini ta’minlash qiyin.