M. M. Aliyev 2019 raqamli texnika va mikroprotsessorlar

4.3.1.2. Ayiruvchi hisoblagich
2
 
Ayiruvchi hisoblagich T-trigger asosida qurilishi mumkin. Buning uchun, 
oldingi razryaddagi invers chiqish yoʻllarini keyingi hisob kirish yoʻliga ketma-
ket ulash orqali qurish mumkin: 
4.32-rasm. Ketma-ket perenosli sinxron ayiruvchi hisoblagich 
T-triggerlar kirish signalining manfiy fronti orqali yoki oldingi triggerning 
invers chiqish yoʻlidagi signal orqali oʻtadilar. Bu musbat frontga toʻg‘ri keladi. 
4.33-rasm.Ketma-ket perenosli asinxron ayiruvchi hisoblagichning vaqt 
diagrammasi. 
Vaqt diogrammasida DD2 i DD3 triggerlar holatining oʻzgarishi Q1 i Q2 
musbat front chiqishi bilan sinxronlashtirilgan. 

---

129 
Shunday qilib, yig‘uvchi va ayiruvchi hisoblagichlarning yagona farqi ˗ bu 
kichik razryadlardan katta razryadlarga perenos zanjirini tashkil etilishidadir. 
4.3.1.3. Reversiv hisoblagich 
Reversiv hisoblagich ˗ bu hisob yoʻnalishini boshqaradigan hisoblagichdir. 
Uning sxemasi pastki rasmda keltirilgan. 
4.34-rasm. 
Misol tariqasida 153 seriyali (TTL) parallel ravishda uzatiladigan reversiv 
hisoblagich mikrosxemalarni ko'rib chiqamiz (3.71-rasm): 
● IE6 - ikkilik o'nlik reversiv hisoblagich; 
● IE7 - bu ikkilik reversiv hisoblagich. 
4.35-rasm. 

---

130 
4.36-rasm. 
Hisoblash yo'nalishi pulslarning chiqishi (5 yoki 4) bilan belgilanadi. 1, 9, 
10, 15-ma'lumotlar ma'lumotli, 11-kirish esa oldindan yozib olish uchun 
ishlatiladi. Ushbu 5 kirish hisoblagichga (oldindan o'rnatilgan) oldindan yozib 
olishga imkon beradi.
Buni amalga oshirish uchun siz ma'lumotlarning kirishiga 
tegishli ma'lumotlarni topshirishingiz kerak va keyin 11-kiritishga past 
darajadagi yozuv pulsini kiritishingiz kerak va hisoblagich raqamni eslab qoladi.
Kirish 14 - yuqori voltli darajani qo'llashda O kiritishni o'rnatish.
Katta quvvatga 
ega hisoblagichlarni qurish uchun oldinga va orqaga o'tkazishning chiqishlari 
ishlatiladi
(tegishli ravishda 12 va 13-xulosalar).
12-chiqishdan, signal keyingi 
bosqichni to'g'ridan-to'g'ri hisoblashning kirishiga, 13-dan esa hisobni pastga 
tushirish signaliga etkazilishi kerak. 
Reversiv hisoblagichni qurish uchun razryadlar orasida mantiqiy sxemani 
qoʻshish shart. Chunki u, ikkichi va keyingi triggerlarning hisob kirish yoʻllarini 
oldingi razryadlarning Q (qoʻshish) yoki (ayirish) chiqish yoʻllari bilan 
ta’minlaydi. 

---

131 
Razryadlar 
orasida 
qoʻshimcha 
mantiqiy 
elementlarni 
qoʻshish, 
hisoblagichni oʻrnatish vaqtini koʻpaytiradi va registratsiya qilingan holatlar 
vaqtining maksimal chastotasini kamaytiradi.