M mamajanov odam anatomiyasi va fiziologiasi
Download 1.72 Mb. Pdf ko'rish
|
odam anatomiyasi va fiziologiyasi
|
Ma’ruza rejasi:
1. Qo’l skeleti. 2. Qo’l suyaklarining birikishi. 3. Oyoq skeleti. 4. Oyoq suyaklarining birikishi. 5. Bosh skeleti. 6. Bosh suyaklarining birikishi. Tayanch iboralar: qo’l suyaklari, kurak suyagi, o’mrov suyagi, yelka kamari, yelka suyagi, diafiz, epifiz, metafiz, pkaft suyaklari, son suyagi, boldir suyagi, oyoq panja suyaklari, supenatsiya, pronatsiya, bosh skeleti Qo’llar skeleti. Qo’llar skeleti 2 bo’limdan iborat: yelka kamaridan va erkin qo’l suyaklaridan. Yelka kamari ikki juft suyaklaridan: kurak va o’mrov suyaklaridan iborat. Qo’lning erkin qismi 3 qism bilak va panjag’a bo’linadi. Yelka qismida yelka suyagi, bilak qismi esa tirsak va bilak suyaklaridan iborat. Panja esa kaft usti suyaklariga, kaft suyaklariga va barmoqlarga bo’linadi. Panja suyaklari 27 suyaklardan iborat. Qo’l skeleti yelka kamari Erkin qo’l suyaklari Kurak suyagi O’mrov suyagi Yelka qismi Bilak qismi Panja qismi Yelka suyagi Bilak suyagi Tirsak suyagi Kaft usti suyaklari Barmo qlar Kaft suyaklar Yelka kamarining suyaklari. Yelka kamari chap va o’ng tomonda bittadan o’mrov va kurak suyaklaridan tuzilgan. O’mrov suyagi egilgan naysimon suyak bo’lib, ko’krak qafasining old tomonida gorizontal holda joylashgan. O’mrovning o’rta qismi yoki tanasi va ikki uchi bor. O’mrov suyagining medial uchi to’sh suyagining dastasi bilan birikadi, lateral uchi esa kurakning akromial, ya’ni yelka o’simtasi bilan birikadi. Paypaslash usulida o’mrov suyagini joylashuvini aniqlash mumkin. O’mrov suyagini funktsional ahamiyati katta, chunki ayni bir vaqtda bu suyak qo’lni tanaga birlashtiradi, ikkinchi tomondan esa yelka bo’g’imini ko’krak qafasidan uzoqlashtirib, qo’lni turli harakatlarini erkin bajarilishini ta’minlaydi. Kurak uchburchak yassi juft suyakdir. Kurak ko’krak qafasining orqa tomonida V-VIII qovurg’alari chegarasida joylashgan. Kurakda 3 qirra, 3 burchak va 2 - ta yuza farqlanadi. Lateral qirra kengaygan bo’lib, tashqi burchak 34 chegarasida bo’g’im chuqurchasini hosil qiladi. Bu chuqurcha yelka suyagining boshchasi bilan birikib yelka bo’g’imini hosil qiladi. Kurakning medial qirrasi o’tkir bo’lib, umurtqa pog’onasiga nisbatan paralel holda joylashgan. Kurakda ustki qirrasi ham farqlanadi. Kurakning orqa yuzasi kurak qirrasi bilan 2 qismga bo’linadi: qirra osti yuza va qirra ustki yuzalariga. Kurak qirrasi lateral yoki tashqi tomonga o’sib akromial ya’ni yelka o’sig’i hosil qiladi. Kurakning yuzasida kurak osti chuqurchasi joylashagan. Bo’g’im chuqurchasidan yuqoriroqda tumshuqsimon o’sig’i chiqadi. Evolyutsiya jarayonida kurak suyagi odamsimon maymunlarga qaraganda keskin o’zgargan. Odamda kurak suyagi orqaga siljib, kengligiga nisbatan uzunligi ancha kaltalashgan, kurak usti chuqurchasi kurak osti chuqurchaga nisbatan kichik bo’ladi. Odamsimon maymunlarda kurak qirrasi kurak sathiga nisbatan 59 0 ni tashkil etadi va undan oshmaydi, odamlarda bu burchak 90 0 gacha yetishi mumkin. Maymunlarda kurak usti va kurak osti chuqurchalari jajmi jixatdan bir-biriga teng bo’ladi. QO’LNING ERKIN TURGAN BO’LIMIDAGI SUYAKLAR Yelka suyagi uzun naysimon suyaklar guruxiga kirib, tanasi – diafiz va ikkita uchi – epifizlar tafovut qilinadi. Yelka suyagining o’rganish davrida bu suyakning tanasi yuqori uchida naysimon shaklga eganligi, distal uchiga yaqinlashgan sari uch qirrali shaklga ega bo’ladi. Proksimal uchida sharsimon boshchasi, katta va kichik do’mboqlari joylashgan. Yelka suyagining boshchasi suyakning boshqa qismlaridan nozik egat xolida o’tgan anatomik bo’yincha orqali ajralgan. Do’mboqlardan pastroqda, boshchani tanasiga birakadigan chegarada xirurgik bo’yincha joylashgan. Aynan shu joyda suyakni sinishi kuzatiladi. Pastki yoki distal epifizda medial yoki ichki tomonda g’altakka o’xshash hosila joylashgan. Lateral yoki tashqi tomonida esa boshsimon do’ngcha bor. G’altak ustida old tomondan ancha kattaroq bo’lgan tirsak chuqurchasi bo’ladi. Bu chuqurchaga tirsak suyagining o’sig’i kiradi. G’altak ustida orqa tomondan toj chuqurcha hosil bo’ladi. Toj chuqurchaga tirsak suyagining tojsimon o’sig’i kiradi. Yelka suyagi o’zining distal uchi bilan bilak va tirsak suyaklariga birikadi. Yelka suyagining pastki uchida ikki chet tomonidan medial va lateral tepachalar joylashgan. Tepachalar muskul va boylamlarni birikish joyi hisoblanadi. Bilak suyaklari bilak va tirsak suyagidan iborat. Tirsak suyak pronatsiya holatida medial tomonda, bilak suyagi lateral tomonda joylashadi. Download 1.72 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|