Mahbub ul-qulub

O‘ttuz ikkinchi fasl  
YaTIM VA LAIMLAR ZIKRIDA  
Avbosh bila arzol musulmonlardek alarg‘a ne maosh va ne xisol. Insoniyat tab’laridin oriy, 
hayvoniyat balki sabuiyat alarning shiori. Yatimki pichoq urmoq aning ishi bo‘lg‘ay, o‘zi telba it, pichoq 
aning tishi bo‘lg‘ay. Sog‘lig‘ida qutuz it va usrukligida qochib andin yuz it. Panjalari nishi ajal qullobi, 
nechukkim dasht siboi, o‘lturur kun uchun iymon duosidek o‘rganib ruboiy. Yaxshi-yamon so‘kunj 
yetkurib, aqrabdek nechaki yetsa nish urub. Ne aql alarda ne din, ne hayo alarda va ne tamkin. Ishlari 
noe’timodlig‘ va nopoklik, varzishlari bemuruvvatlig‘ va beboklik. Shahrning soir arzoli hasharat ul-arz, 
xaloyiqg‘a alardin ehtiroz vojib, balki farz.
Bayt: 
Xaloyiq iyzo alarg‘a sifot,  
Nabiy dedikim: «Uqtul ul-muziyot»
59
. 

---

Alisher Navoiy. Mahbub ul-qulub 
www.ziyouz.com kutubxonasi
21
O‘ttuz uchunchi fasl  
G‘ARIB VA BYeNAZOLAR ZIKRIDA  
Jut va lo‘lining ko‘pragi muzhik harakoti va tuz usuli. Muallaq urmoqlarida xoksorlig‘ oshkor, 
sarnigun turmog‘larida bee’tiborlig‘ padidor. Anoniyatlari yuziga tezak solib chamanvar va 
insoniyatlig‘lari doirasi manmunlarig‘a chanbar. Kishilikdin sekrimoqlar bila qochib, yaxshilig‘din 
masxaralig‘lar bila malomat eshigin yuzlariga ochib. Bukun topqonni yeb, tongla g‘amin yemay, tilab 
nima bermagandin shikoyat so‘zin demay. Vatan va maskanlari xorlig‘ vayronasi, manzil va ma’manlari 
xoksorlig‘ koshonasi. Tong otqoch er va xotuni kasb uchun tarqashib, o‘g‘ul va qizlari ko‘y va ko‘chada 
butrashib. Har qaysi har nekim hosil qilib, oqshom barcha bir yerga yig‘ilib, topqonlarin tugatmaguncha 
uyqu mayli qilmay; tongla ne yegumizdur demak so‘zin bilmay. Tongla ishlari o‘tgan burung‘i kun ishi, 
bu ham bir ishdur agar qila olsa kishi. Bu razolat kishilik takabburidin xo‘broq va bu zalolat yaxshiliq 
tasavvuridin marg‘ubroq.
Bayt: 
Kishi agar kishi o‘lsa, o‘zin kishi demagay,
Qilurda hech ishin ham kishi ishi demagay.