Макроиљтисодий мувозанат назарияси(Дж. Кейнс)


Download 488 Kb.
bet47/63
Sana13.01.2023
Hajmi488 Kb.
#1092127
1   ...   43   44   45   46   47   48   49   50   ...   63
Bog'liq
ИЉТИСОДИЙ ТАЪЛИМОТЛАР ТАРИХИ

Неоклассик йўналишнинг љандай ољимлари мавжуд?



ТАВСИЯ ЭТИЛГАН АДАБИЁТЛАР:

  1. Каримов И.А. "Ўзбекистоннинг сиёсий - ижтимоий ва иљтисодий истиљболининг асосий тамойиллари". Т.,Ўзбекистон, 1995.

  2. Каримов И.А. "Тарихий хотирасиз келажак йўљ" Т.,Шарљ, 1998.

  3. Всемирная история эконмической мысли. М.,Мысль, 1987

  4. Иљтисодий таълимотлар тарихи. Т.,Фан, 1997

  5. А.Исломов, Э.Эгамов. Иљтисодий таълимотлар тарихи. Т., 2001.

  6. Ядгаров Я.С. История экономических учений. М., ИНФРА-М, 1999

  7. Титова Н.Е. История экономических учений. М., "Гуманитарный издательский центр ВЛАДОС", 1997.

  8. Леонтьев В.В. Экономичесские эссе. Теории, иследования, факты и политика. М., Политиздат, 1980.

  9. Юсупов Ю.К. Становление и развитие экономической науки. АО "Учкун" Т., 1999.

  10. Антология экономической классики. М., Эконов, 1994.

  11. Кейнс Дж.М. Общая теория занятости, процента и денег М., Экономика, 1993.

  12. Кейнс Дж.М. Избранные произведения. М., 1993.

  13. Классики и кенсианства (Р.Харрод, Э.Хансен) М., Экономика, 1997.

  14. Блауг М. Экономичнеская мысль в ретроспективе М.,1994.

  15. Кларк Дж. Распределение богатства. М., Экономика, 1992.

  16. Ўлмасов А., Шарихўжаев М. Иљтисодиёт назарияси. Т.,Мехнат, 1995.

  17. Абдуллаев Ё. Бозор иљтисодиёти асослари. Т.,Мехнат, 1998

  18. Расулов М. Бозор иљтисодиёти асослари. Т., 1999.

  19. Макконелл. К.Р, Брю С.Л. Экономикс. М., 2000.

  20. Камаев В.Д. Экономическая теория. М.,ВЛАДОС, 1999.

  21. Видяпин В.И, Журавлева П.П. Экономическая теория. М.,ИНФРА, 1999

  22. Милль Дж.С. Основы политической экономики и некоторые аспекты их предложения к социальной философии. 3-х т. М.,Прогресс, 1980-81.

10-Мавзу. ЖАЌОН ХЎЖАЛИГИ ТЎЂРИСИДАГИ ИЉТИСОДИЙ ТАЪЛИМОТЛАР.


РЕЖА:

  1. Ќалкаро иљтисодий интеграция, солиштирма афзаллик концепцияси, савдо-сотиљнинг маржиналистик назариялари.

  2. Ќалљаро мехнат таљсимотини тадљиљ этишдаги танљидий йўналишлар.

  3. Валюта муносабат лари таќлили, жаќон пулининг янги метал концепцияси, «сузиб юрувчи курс».

  4. Жаќоншумул иљтисодий муаммолар. Ривожланаётган мамлакатлар тўђрисидаги ђоялар.



10.1.Ќалкаро иљтисодий интеграция. Солиштирма афзаллик концепцияси. Савдо-сотиљнинг маржиналистик назариялари.

Ќозирги даврда дунёда 210 дан ортиљ давлат мавжуд бўлиб, улардаги табиий иљтисодий шароитлар ниќоятда турли - тумандир. Уларнинг ахолиси, хўжалик фаолияти, турмуш тарзи ќам хилма–хилдир. Тарихий, анъанавий шароит таљозоси туфайли ќар бир мамлакатда ўзига хос хўжалик фаолияти, маќсулот турлари юзага келган. Масалан, бизга яхши таниш бўлган картошка, маккажўхори, помидор, тамаки, Америка кашф этилгандан кейин бизга олиб келинди ва ривожланди. Худди шундай йўл билан ўзаро бођланиш, савдо-сотиљ, маданий алољалар кучайиб бормољда. Айниљса, ќалљаро савдо муносабатлари бу борада етакчи ўринни эгаллайди ва иљтисодий таълимотларда ќам бу борада етакчи ўринни эгаллайди ва иљтисодий таълимотларда хам бу соќада муќим ютуљлар мавжуд. Ќалљаро иљтисодий интеграция дастлаб савдо соќасида кенг тус олган.


Ќалљаро савдо ривожланиши жараёнлари иљтисодиёти аллаљачон миллий давлатлар орасидан чиљљан ва бу борада бир љанча иљтисодий таълимотлар ќам мавжуд. Улар классик, неоклассик ва неокейнсчилик назарияларида ўз аксини топган. Айниљса, ХIХ-ХХ асрдаги иљтисодчилар Д. Рикардо, Ж.С.Милль, А. Маршал, Ж.Вайнер, Г. Хаберлер, Г.Жонсон, П. Самуэльсон ва бошљалар бу соќада баракали ижод љилдилар.
Классик иљтисодий мактаб вакили Д.Рикардо биринчилардан бўлиб меќнат таљсимоти фаљат айрим ишлаб чиљариш соќасидагина эмас (А. Смит фикри), балки халљаро кўламда ќам обьектив зарурат эканлигини исботлаб берди. Олимнинг фикри шундан иборатки, принципиал жиќатдан љаралса, ќар бир давлат ўзига керакли барча нарсани ишлаб чиљариши мумкин, аммо бу иљтисодий жиќатдан љанчалик тўђри деган савол туђилади. Шунга жавоб бериб, Рикардо айтадики, хар бир давлат маьлум бир маќсулотларни ишлаб чиљаришда ихтисослашади ва солиштирма афзалликка устунликка эришди. Масалан, Шотландияда сули, Португалияда фаљат вино ишлаб чиљариш самаралирољдир, чунки сарф харажатлар миљдори энг кам бўлган соќани ривожлантириш афзалдир. Бунда албатта, табиий шароит, аньаналар, тарихий тажриба, ер, сув, инсон ресурслари, халљнинг менталитети ва бошљалар ќисобга олиниши керак. Масалан, мусулмон давлатларида чўчљачиликни ривожлантириш хаљида сўз бўлиши мумкин эмас ва бошљалар.
Солиштирма харажатлар принципи ќам барча мамлакатлар учун тегишлидир ва љайси маќсулотни ишлаб чиљариш ва экспорт љилиш муаммоси ќал этилганда олиниши шарт. Шу сабабли айрим давлатларда у ёки бу соќа «мустаљиллиги» учун кураш эълон љилганда бу омил албатта яхши ўрганилиб чиљилиши маљсадга мувофиљдир.
Неоклассик яьни «соф» иљтисодиётни тарђиб этувчилар халљаро мехнат таљсимотининг ривожи ва савдо шароитларининг ўзгариши сабабларини аниљлашни бош вазифа љилиб љўйганлар, аммо улар савдо алмашувида пул механизми йўлини инкор љилади. Р.Харрот, Ф.Махлуп, К.Курихара каби неокейнсчилик тарафдорлари эса халљаро савдонинг пул механизмига алоќида эътибор берадилар, шу билан бир ваљтда халљаро мехнат таљсимоти, байналминал љиймат, бахолар нисбати деярли эътиборга олинмайди.
«Соф» таълимот тарафдорларининг фикрича, жахон бозорида «мукаммал раљобат» мавжуд, барча контрагентлар ќалљаро савдода бир хил имкониятларга эга, таклиф доим талабни вужудга келтиради; савдо баланси ўзини - ўзи тартибга солиш принципи бор. Экспорт ва импорт бахолари нисбатини тушинтиришда улар ўзаро муддатли режаларда «Савдо шароитлари» индустриал давлатлар зиёнига ва аграр мамлакатлар фойдасига ўзгармољда деб ўйламољдалар ва буни ер унумдорлигининг пасайиб бориши деган љонун билан бођламољдалар. Улар товар импорти ва экспортининг физик хажмлари ўсишиши ќисобга олмаган ќолда ќалљаро савдо ривожи тенденциялари аграр хом ашё йўналишидаги давлатлар иљтисодиёти ташљи савдо позициялари яхшилашувига олиб келмољдалар. Ќалљаро савдонинг неокейнсчилик таълимоти вакилларининг фикрича, ќар бир мамлакат ички бозорида кўпрољ товар ишлаб чиљаришга интилгани сабабли меќнат ва капитал билан бандликнинг тўла эмаслиги туфайли кўпрољ экспорт љилишга ва камрољ импорт љилишга интилади. Шу сабабли ќам халљаро савдо ўзини-ўзи тартибга солувчи жараён бўла олмайди, аксинча товар экспорти капитал чиљариш билан рађбатлантирилиши керак, импорт эса протекционистик чоралар билан чекланиши зарур. Бу чоралар умуммиллий манфатларига мос келар эмиш.
Кейинги даврда вужудга келган иљтисодий таълимотларда Э.Хекшер, Б.Олин (Швеция), П.Самуэльсон томонидан яратилган «ишлаб чиљариш омилларининг ќалљаро таљсимоти» назарияси типик ќисобланади. Уларнинг фикрича, ќар бир мамлакат иљтисодиёти ишлаб чиљариш омиллари билан бир хилда таъминланмаганлиги билан, ќар бир омилнинг турлича баќога эгалиги (иш ќаљи, фоиз, рента) билан характерланади. Айрим мамлакатларда меќнат асосий омил (бошљасидан сон жиќатдан кўп) бўлса, унинг нархи капитал ва ерга нисбатан паст ќисобланади, капитал мулк бўлган мамлакатда у бошља икки ишлаб чиљариш омилига нисбатан арзон бўлди. Ќар бир мамлакат ўзининг устунлигини реализация љилишга интилади, жаќон бозорига ишлаб чиљариш омили нисбатан арзон йўл билан тайёрланган товарлар кўпрољ чиљарилади. Бундай ишлаб чиљариш ихтисослашуви шунга олиб келадики, барча давлатлар ўзига љулай ва фойдали бўлган хўжалик тармољларини ривожлантириб, љулай шароит бўлган бошљаларидан воз кечади. Бу назария ишлаб чиљаришнинг чиљимларини мутлаљлаштиради ва халљаро ихтисослашувининг ягона мезонига асосланади. Шу сабабли жаќон савдоси уйђун (гармоник) жараён деб љаралади. Бунда жаќондаги шарт-шароитлар тўла ќисобга олинмайди. Масалан, ўз даврида мустамлака эгаси (метрополия) билан колониялар ўртасидаги муносабатларни ќеч ќам уйђун деб бўлмайди. Иљтисоди юксак давлат билан љолољ мамлакатлар ўртасидаги алољаларда ќам гармония бўлиши амри маќол, лекин келажакда идеал шакл сифатида бу ќодиса рўй бериши мумкин.
60-йилларда технологик характердаги янги ќалљаро мехнат таљсимоти концепциялари пайдо бўлди. Булар орасида энг яхши маълум бўлгани «маќсулот ќаётининг цикли» назариясидир, унинг муаллифлари Америка иљтисодчилари Г.Хофбауэр, Р.Вернон, М.Познер ва бошљалар ќисобланади. Унинг асосини љайта ишлаш саноатидаги ќалљаро мехнат таљсимоти ташкил этади. Саноат пайдо бўладиган технологик жиќатдан хар бир янги маќсулот кириш, экспонент ўсиш, секинлашуви ва тугаш циклини ўтадики, бу тартиб ишлаб чиљаришга жорий этиш, кенгайиш, камолот ва эскириш жараёнига тўђри келади. Ишлаб чиљаришни жорий этиш вазифасида янги маќсулотни тайёрлаш асосан юљори ривожланган илмий - техник базага ва бозорда шу маќсулотнинг раљобатбардошлигини синовчи шароитнинг мавжудлигига бођлиљ. Ўсиш ва кенгайиш фазаси учун индустриал базанинг љуввати билан белгиланадиган маќсулотни оммавий равишда ишлаб чиљаришни ташкил этиш характерлидир. Етуклик, камолот фазасида махсулот ишлаб чиљариш соддалашиб, оммавий тус олади. Сўнгги (эскириш) фазаси мазкур маќсулот ўрнини љопловчи янги такомиллашган маќсулотнинг пайдо бўлиши билан бевосита бођлиљ, ундан ташљари аввалги махсулотга талаб ќам кескин камаяди. Шундай технологик жараён мавжуд намунавий мамлакат сифатида АЉШ мисол љилиб келтирилади. Ќалљаро мехнат таљсимотининг ривожи эса бошља мамлакатларнинг Америка иљтисодиётига технологик љарамлиги асосида шакилланиши тасаввур этилади.

Download 488 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   43   44   45   46   47   48   49   50   ...   63




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling