Maktab kutubxonalari ishini samarali tashkil etish vositalari. Umumta’lim muassasasi kutubxonasini rivojlantirish konsepsiyasi asosida o‘quvchilar

Fondni ehtiyot qilib saqlash 
Kutuxonada kitoblarni ehtiyoi qilib saqlash: kitob javonlarida sanitariya-gigena
rejimi belgilangan tartibga rioya etish, kitoblarni o‘z vaqtida yamab tuzatish va qayta 
muqavolashni ta’minlovchi sharoit yaratishdan iborat. 
Javonlarda kitoblarni bemalol turishi uchun sharoit yaratish lozim, chunki zich 
joylashtirilgan kitoblar tezroq eskiradi. 
Fondni ehtiyot qilib saqlashda sanitariya-gigena rejimiga rioya etish va xarorat, 
namlik havoning tozaligini me’yorida saqlashga katta e’tibor berish (me’yoridagi 
xarorat 16-18 gradus, namlik 50-60% ) ni saqlash kerak. 
Kitoblar tezda eskirmasligi uchun, ularni o‘z vaqtida yamab tuzatib turish va 
qayta muqovalash kerak. Kutubxonachi kitobni qabul etish va yozib berish chog‘ida
ularning har birini ko‘rib chiqishi, tuzatilgan va yirtilgan kitoblarni ajratib qo‘yishi 
shart. Bolalar kutubxonasining xususiyatlari : fondning deyarli to‘rtdan birini asosan 
yumshoq muqovada nashr qilingan maktabgacha tarbiya yoshidagi o‘quvchilar uchun 
adabiyotlar tashkil qilinadi. 
Ba’zi kutubxonalar xali kitobxonlar qo‘liga berilmagan yangi kitoblarni qayta 
muqovalab to‘g‘ri ish qiladi. Bolalarga xizmat ko‘rsatuvchi kutubxonalarda 
kitoblarning yosh do‘stlari muqovalash «Kitobchalar shifoxonasi» to‘garagi ishlaydi. 
Bolalar kitob sahifalarini yopishtirish, dog‘larni ketkazish, kitoblarni muqovalash bilan 
shug‘ullanadi. 
Kitobxonlarni milliy boyligi bo‘lib xisoblangan kitoblarni avaylab asrash 
ruhida taribyalash kerak. Bolani kutubxonaga a’zo qila turib : odatda kutubxonachi uni 
kutubxonadan foydalanish qoidalari bilan tanishtiradi, kitob bilan qanday muomala 
qilish lozimligini aytadi. O‘qish madaniyati bo‘yicha mashg‘ulotlarda maxsus 
suxbatlarda o‘quvchilar kitob kutubxonaga kelib tushganiga qadar qanday yo‘lni bosib 
o‘tganligi tanishtiradi. 
Kutubxonachi o‘quvchilarda kutubxonadan olgan kitoblari uchun doim 
ma’suliyat xis etishni tarbiyalashi, kutubxona va kitobdan foydalanish qoidasini qat’iy 
bajarilishini talab qilishi kerak.Bolalar yo‘qolgan kitobni xuddi shu qiymatdagi kitob 
bilan almashtirish lozimligini, narx bilan undirilishini yaxshi bilishlari kerak. 
Kitoblarni ko‘z qorachig‘iday saqlashga o‘rgatish ham maktab kutubxonalari 
ishida muhim axamiyat kasb etadi. 

---

23 
Zero kam ta’minlangan oila o‘quvchilarni bepul darsliklar bilan foydalanishga 
berilgan uktubxona fondidagi darsliklarga,extiyotkorlik bilan munosabatda bo‘lish 
hissini tarbiyalash vazifasi muxim axamiyatga ega. 
Lekin bu ishni kutubxonachilar, o‘quvchilar , ota-onalar va bolalarning o‘zlari 
kitobxon faollari bilan bir yelkadan bosh chiqarib harakat qilsagina muvoffiqiyatli ado 
etish mumkin. 
Sha sababli, o‘quv yilining boshida istiyenosiz barcha sinflarda « Barcha 
fuqorolarning burchi xalq mulkini ko‘z qorachig‘idek asrashni» mavzuli yig‘ilishlar 
o‘tkazilishi lozim. 
O‘quvchi kitobni olar ekan, o‘qituvchi unga tilxar yozib berishi shu bilan 
kitobga g‘amho‘rlik ma’suliyatini zimmasiga olishni taklif qiladi. Har bir kitobning 
oxirida kim va qaysi yili olgan o‘quvchiga qaraganda uyalib qolmaydigan darajada
avaylab tutish ma’suliyatini yuklaydi. 
O‘quv yilining oxirida sinf rahbarlari ro‘yxatlar bo‘yicha kitoblarni 
kutubxonaga qaytaradilar.