Манги булаклар doc

ТАЎ ЖАҢҒЫРЫҒЫ 
М.Ф.АХУНДОВ 
(1812-1878) 
Уллы əзербайжан жазыўшысы, демократ, ағартыўшы 
Мырза Фатали Ахундовтың “Алданған жулдызлар” 
повестинде, “Ҳажы қара”, “Молла Ибраҳим Халил 
альхимик”, “Ботаник мусье Жордан” комедияларында сол 
замандағы азербайжанлықлар турмысы реаль суўретленеди. 
Оның 
материалистлик 
идеяларды 
пропагандалаўшы 
философиялык хатлары да бар. 
М.Ахундовтың “Пушкин өлимине” поэмасы өз тусында 
русшаға аўдарылып шыққан. 
ПУШКИННИҢ ӨЛИМИНЕ 
Күншығыс поэмасы 
Түни бойы уйқы қашты көзимнеи,
Айттым: “сыр шəшмеси - жүрек, буның нең?
Неге тынды бағдың ғошшақ бүлбили,
Неге шықпас дилўар тотының үни?
Жүйрик қыял неге шаппас көсилип,
Я қалды ма сөз сағасы кесилип?
Бəҳəр келди. Бағдың гүл-ғумшалары
Қызлардай доланып ашылды бəри,
Шəменде салланып гүл бинəфшалар,
Қызыл гүллер мислн лалаптай жанар.
Шөл келини - лала гүллерин ашты,
Таўлар гүл-гəўҳарын етеклеп шашты. 
Дарақлар патшасы сəрўи тал болар,
Жасыл тажын кийип салтанат қурар.
Балаўызға шық тамшысын толтырып,
Қызғалдақлар ишер шым мəслик қурып.
Жасминниң жупары сайларды гезер,
Нəркес қыя бағып көзлерин сүзер.
Бүлбил гүл жапырағын тислеп аўызға,
“Хош келдиң!” деп сайрар шадлы ҳаўазға.
Гүлшанға суў себер бəҳəр бултлары,
Əтир суўын бүркер таң самаллары,
Жағымлы сес пенен сайраса қуслар,
Көк шөплер көгерип ояна баслар.
Бул бир гөззаллықтың гүл базарынан
Излесең табылар қəлеген матаң.
Кими иске салар шырай, жылўасын,
Кимиси аҳ шегап ырғайды басын.
Киминиң кеўли шад, шыннан бахтияр,
Кимисиниң кеўлинде көп дəрти бар,
“Əй, кеўил, неликтен батасаң муңға,
Бул дəўраннан сен бийнесип қалдың ба?

---

57
Я ғаплет басты ма, сөнип ҳəўесиң?
Сулыўлықты сүйиў еди ғой исиң.
Шайырлықтың даңқынан ўаз кештиң бе,
Шийрин қыяллардан айра түстиң бе? –
Пикир теңизине сүңгип тереңнен,
Сөз ҳинжисин теретуғын едиң сен,
Мəки қызларының аппақ мойнына
Тағатуғын едиң сол дүрди бəрҳə.
Сөйле, кеўил, бул не саўда, бул не ғам?”
Дегенимде кеўлим сөйледи маған:
“Əй, мениң бирден-бир сырласым, шайыр,
Дəртимди сөйлетпе, ҳəсиретим аўыр.
Мен де гөззаллықтын аңлайман бəрин,
Қазан урса шəйда гүлдиң соларын,
Жүйрик сөз бедеўин минип астыма,
Қəлем - зулфиқарын тутып дəстиме,
Шайырлық даңқ майданында шабыўды,
Билемен, көп шийрин қыял табыўды.
Əттен, бул ялғаншы дүнья опасыз,
Қараң қалған яңлы заўқы-сапасыз.
Қус-ақылсыз, шықса қəпес-торынан,
Неге қайтып барып торға урынар!
Даңқ деген де бир бос жаңғырық екен,
Қыял ҳəм бийҳуўда, пуш екен билсем. 
Шеп айланса шарқы пəлек гəрдиши,
Кейни ақыбетдур дүньяның иси.
Дүньядан бийхабар екенсең. Тыңла,
Шайырлар сəрдары Пушкин ҳаққында:
Ол Пушкин ғой, аўзын ашса тил қатып,
Дуйым журт уйыған рəҳəтке батып.
Ҳəтте ақ қағаз ақ сийнесин ашып,
Оның сыясына болғанды ашық.
Таўыстай рəңберең еди қыялы,
Ғайры нағыс еди тили сəналы.
Ломоносов тикти шайырлық үйин,
Ал Пушкин ол уйге болды хожейин.
Сөз дүньясын алды Державин жаўлап,
Пушкин патша болды ол мүликке бирақ.
Билим кəсасын Қарамзин толтырды,
Пушкин ол кəсаны симирип қойды.
Татарлардан тартып Қытайға шекем,
Ақпатшадай оның атағы жүрген.
Күншығыста үштен көринген айдай,
Арқада ардақлы руҳы сондай.
Жети атадан, төрт енеден бермаған
Пушкин яңлы дилўар перзент туўмаған.
Енди қараң, ата-ана болғанның
Перзентине мийримсизлик қылғанын;
Нышанаға қойып оны заялап,
Əжел оғын атты шайырға қарап.
Нөсерин жаўдырып қара булт қурсап,
Өмир нəўшелерин урды сел-буршақ.

---

58
Əжел жели жан шырағын сөндирди,
Руҳсыз тəн қара жерге көмилди.
Ел бағында хожа бағман - жаўыз қол -
Жас шақаны қырқып, обал етти ол. 
Мəни дүри толған шайырдың басы
Болды қурт-қумырсқа жеми, уясы.
Жан шымшығы тəрк етти тəн уясын.
Уллы-киши жоқлап ийдилер басын.
Гүл солды, орнына көгерди тикен,
Шəйда бүлбил безди гүлсиз кеўилден.
Матам тутты Россия топырағы,
Деди: “əй, сен, жаўызлықтың қурбаны!
Жəдигөйлигинен сени заманның
Қутқара алмады тилсим-тумарың.
Дослар жетим қалды, сен кеттиң жырақ, 
Торқа болсын, улым, сен жатқан топырақ!
Бахшасарайдағы қалған жуп гүлиң,
Көгерсек дер қайтып қəбириңе сениң
3
Өлимиңе қайғырып ғарры Кавказ ҳəм 
Сəбуҳий бəйитинде тутпақта матам.