Маъруфжон йўлдошев


Download 240.02 Kb.
bet8/37
Sana01.03.2023
Hajmi240.02 Kb.
#1240139
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   37
44


мисолни келтирамиз. Унда хисларнинг жунбуши кутарилувчи ва пасаювчи градация оркали ута таъсирчан холда ифодаланган.

Беатриче ётмаган Усмоннинг тушагида,
Зарема ётмаган Усмоннинг тушагида,
Насима ётмаган Усмоннинг тушагида,
Х,урлар ётмаган Усмоннинг тушагида,
Парилар ётмаган Усмоннинг тушагида.
Факат Усмон ётган Усмоннинг тушагида.
^амокнинг тушаги.
Миллионлаб бегунохлар ётган бундай тушакларда.
Улар куз ёшлардан кул булиб кетган,
Улар унсиз нолалардан чул булиб кетган,
Улар армонлардан йул булиб кетган...
Дунё ётар шу тушакда.
Шеър ётади шу тушакда. Парлари кофия. Сомони вазн.
Усмон Носирнинг тушаги - Хаёлларин кемаси.
-Тушагимни асранг, ога, -деди у энг сунг дамда. -
Олтин булутлар ухлаган унда. Армонли байтлар тунаган унда.
Лек тушакни асрамадилар. Фаросат етмади одамларда. (И.Еафуров)
Антитеза (antithesis - карама-карши куйиш, зидлаш) деб мантикий жихатдан киёсланувчи фикр, тушунча, сезги ва тимсолларни карама-карши куйиш, зидлаш ходисасига айтилади. Вокеа-ходисалар мохиятидаги зиддиятни очиш учун асосан, бадиий нуткда зид маъноли кушимчалар, зидловчи богловчилар, суз ва иборалардан фойдаланилади. «Зидлашда вокеа, ходиса, белгиларни узаро зид куйиб шулардан бирининг белгиси алохида таъкидланади. Зидлаш ходисаси хам икки компонентдан иборат булади ва кейинги компонентдан англашилган мазмун таъкидланади. Демак, зидлашда икки кисм мавжуд: зидловчи кисм ва зидлаш асосида таъкидланувчи кисм.» Зидлаш асосан богланган ва богловчисиз кушма гап шаклларида кузатилади. Бадиий матнни лисоний жихатдан тахлил килишда зидлантиришдан ёзувчининг кузда тутган максади нима эканлигини аниклаш талаб килинади. Ёзувчининг махорати зидлантирилаётган вокеликлар учун танланган ифода материалида янада аник куринади. Масалан: Нонингни йукотсанг йукот, номингни йукотма! (УДошимов) Бу мисолда бир-бирига алокаси булмаган иккита тушунча

  • нон ва ном зидлантириляпти. Нега? Ёзувчи нима учун бу икки тушунчани карама-карши куйяпти? Аслида нон- хаётнинг, тирикликнинг ажралмас булаги. Бир парча нон топиб ейиш учун одамзод мехнат килади, тер тукади. Аммо хаётда уша бир парча нонни топаман деб уз номига, шаънига дог тушираётганлар хам учраб туради. Нон зарур, лекин ном ундан хам мухим эканлиги мазкур мисолда таъкидланмокда. Х,акикатан хам нонини йукотган уни кайтиб топиши мумкин, лекин уз номига, шаънига дог туширса-чи? Уни кайтиб тиклаб булмайди. Бу мисолдаги «нон»ни «хаёт учун керак булган хамма нарса, мол-дунё» маъносида хам тушуниш мумкин. Ёки: Нодонлар даврасида кар бул. Донолар даврасида соков бул... (УДошимов) Бу мисолда антитезанинг ифода материали сифатида нодон - доно, кар - соков бирликлари келтирилган. Болаликда дунё кенгу кийим тор. Кексайганда кийим кенгу дунё тор...(УДошимов) Зидланишни юзага келтираётган бирликлар (болалик - кексалик, кенг - тор, кенг дунё - тор дунё, тор кийим - кенг кийим) хиазматик конструкция шаклида келиб контрастликни янада бурттириб ифодалашга хизмат килган.

Адабиёт илмида оксюморон деб аталувчи ходисада хам мантикан бири иккинчисини инкор этадиган, бир-бирига мазмунан зид булган икки тушунчани ифодаловчи сузлар узаро кушиб кулланилади. Оксюморон грекча суз булиб, «уткир лекин бемаъни» деган маънони билдиради.Улар айрим адабиётларда «оккозионал бирикмалар», «ноодатий бирикмалар» ёки «гайриодатий бирикмалар» деб хам юритилади. Бундай бирикмалар индивидуаллиги, янгилиги, куникилмаганлиги ва охорлилиги билан тасвир



Download 240.02 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   37




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling