Ma’ruza bo’yicha o’quv materiallari мавзу: Болалар психологияси ўқув фани сифатида


Сўровдаги бир са­вол кейингиси билан боглик холда идрок этилади. Шу туфайли куйидаги холатларга суров жараёнида алохида эътибор бериш лозим


Download 287.6 Kb.
bet13/42
Sana02.11.2023
Hajmi287.6 Kb.
#1739112
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   42
Bog'liq
56849 ruzalar matni

Сўровдаги бир са­вол кейингиси билан боглик холда идрок этилади. Шу туфайли куйидаги холатларга суров жараёнида алохида эътибор бериш лозим:
1. Бир савол ва унга бериладиган жавоб кейинги саволларга бери­ладиган жавобларга таъсир утказмаслиги керак.
2. Муайян саволдан кейинги савол умуман бошка мавзуларга утиб кетган булмаслиги, бир саволдан бошкасига утишда мавзу кескин узгартнрилмаслиги лозим.
З. Саволларнинг ташки ифодаланиши синалувчиларни у билан иш­лашга жалб эта олиши керак (симметрик тугри булиши, ёзув ёки огзаки мурожаат оркали бериладиган саволлар чиройли ва тушунарли булиши зарур).
4. Синалувчиларнинг индивидуал хусусиятлари ва суровнинг узун­лиги бир-бирига мос булиши (масалан, ота-оналар билан суров утказишда 5-6 саволдан иборат кичик анкеталардан фойдаланиш) зарур.
5. Суров сунгида синалувчига нисбатан миннатдорчилик ва ташак­кур изхор этилиши - «Жавобларингиз учун ташаккур» , «Ёрдамингиз учун рахмат» каби ифодаларнинг келтирилиши максaдгa мувофик булади.
Синалувчига бериладиган саволлар бир-биридан алохида ва ажрал­ган эмас.
Проектив методлар. Проектив метод - шахсни урганишнинг методларидан бири. Унда шундай экспериментал вазиятлар яратиладики, бу вазиятлар синалувчи­лар томонидан турлича талкин этилиши мумкин булади. Айнан синалув­чининг берган талкинини тах;лил этиш оркали унинг шахси хакида му­айян хулосалар чикарилади. Чунки муайян экспериментал вазиятни талкин этар экан проекция механизми туфайли синалувчи уз ички ке­чинмалари, уй хаёллари, орзулари, куркув ва хавотирларини ташқариrа чиқаради. Мактабгача ёшдarи болалар билан ишлаганда қулланиладиган одатдаrи проектив методикалар куйидаrилардан иборат: «Бола аппер­цепция тести», «Оилавий установкаларнинг Жексон тести», «Дюcc эртаклари методикаси» ва хоказолар. Ушбу методикаларни қуллаш асосан индивидуал иш жараёнида амалга оширилиб, анча куn вакт талаб этади. Проектив метод билан утказилгаитaдқиқотнатижаларини талқин этиш­да тaдқиқотчидан катта махорат талаб қилинади.
Тест. Тест - шахсга хос муайян психологик сифатнинг ривожланиш да­ражасини улчаш учун хизмат киладиган топшириқлар йигиндиси. Тест методида муайя стандарт топширик ва вазиятлар (тестлар) қулланилади. Ушбу метод 6ир катор устун томонларга зга: Тaдқикотни синалувчи­ларнинг катта гурухи билан утказиш мумкин натижаларни х;исо6лаш ва қайта ишлаш анча енгил ва содда. Методнинг асосий камчилиrи шyндa­ки, у боланинг келажакдаги ривожланиши хақида маълумот беролмай­ди. Тест методи. Тест – инглизча сўз бўлиб, синаш, текшириш, демакдир. Шахснинг ақлий ўсишини, қобилиятини, иродавий сифатлари ва бошқа психик хусусиятларини текширишда қўлланадиган қисқа стандарт масала, топшириқ, мисол, жумбоқлар тест деб аталади. Тест айниқса одамнинг қандай касбни эгаллаши мумкинлигини, касбга яроқлилигини ёки яроқсизлигини, истедодлиларва ақли заифларни аниқлашда, кишиларни саралашда кенг қўлланади. Тест методининг қиммат тажрибанинг илмийлик даражасига, текширувчининг маҳоратига ва қизиқишига, йиғилган психологик маълумотларнинг объективлиги ва уларни илмий таҳлил қила билишга боғлиқдир. 1905 йилдан, яъни францўз психологи А.Бинэ ва унинг шогирди А.Симон инсоннинг ақлий ўсиш ва исътедод даражаларини ўлчаш имконияти борлиги ғоясини олға сурганидан кейин психологияда тест методи қўллана бошланди.
Чет эл психологлари тестларни шахснинг исътедод даражасини аниқлаш воситаси деб биладилар. Бироқ тест текширилаётган ходисаларнинг психологик мезони ҳисобланмайди. Маълумки, бир муаммонинг ечимини излаш турли психологик воситалар билан амалга оширилади. Чет эл тестологлари тадқиқот объектларини ўзгартириб турадилар ва қобилият, тафаккур, билим, кўникма ҳамда малакаларни аралаш ҳолда ўрганишга интиладилар. Синаш жараёнида синадувчиларнинг эмоционал ҳолати ва саломатлигига боғлиқ руҳий кечинмаларни инобатга олмайди. Психологлар К.М. Гуревия, В.А.Крутуцкий ва бошқалар қўллайдиган тестлар тубдан бошқача принцип асосида тўзилган. Улар тестларнинг тафаккур кўрсаткичи (индикатори) бўлиши учун ҳаракат қиладилар ва муайян ютуқларга эришдилар. Шунингдек, тафаккур жараёнининг сифат хусусиятларини билмай туриб, қобилиятнинг моҳиятини ёритиб бўлмайди, деган қоидага амал қилган ҳолда тестлардан фойдаланмоқдалар. Ҳозирги дарвда нодир тестлар қаторига психологлардан Роршах, Розенцвейг, Кеттел, Вартегг, Векслер, Мейли, Айзе, Анастазе, Равен ва бошқалар ижодининг намуналарини киритиш мумкин. Энг кенг тарқалган тестлар қаторига ютуққа эришиш (мақсадга етиш) тестлар (улар дарсландан берилган ва билим, малака даражаларини баҳолашга қаратилган), интеллект тестлар (ақлий ривожланиш даражасини ўлчашга мўлжалланган), шахс тестлари (инсон иродаси, эмоцияси, қизиқиш, мотивацияси ва хулқини баҳолашга йўналтирилган диагностик усуллрадан иборатдир). шахс “лойиҳаси” (проектив) тестлари (саволларга битта аниқ жавоб бериш талаб қилинади, жавобларни таҳлил қилиб шахс хусусиятининг “лойиҳаси” ишлаб чиқилади) киради. Психология фанида хозирда мактабгача ёшдaги бола шахсига хос хусусиятлар, унинг эмоционал-иродавий сохасига хос сифатлар, моти­вацион сохасига тегишли хусусиятлар, индивидуал типологик хусусият­лари, боланинг билиш жараёнларига хос хусусиятларни аниқлайдиган махсус тестларнинг туnламлари мавжуд.



Download 287.6 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   42




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling