Ma’ruza mashg‘ulotlari 1-mavzu. O‘zbek tilini sohaga yo‘naltirib o‘qitishning maqsadi, vazifalari

Topshiriq. Quyidagi so‘zlarga egalik qo‘shimchalarini qo‘shing va yozilishiga e’tibor bering: parvo, obro‘, mavzu, avzo, mavqe, orzu, ishtirok, huquq.
Namuna:

parvoyingiz

parvoyim



parvoyi



Parvo


parvoyimiz




parvolari

parvoyingiz

Eslatma!
1. Parvo, obro‘, mavzu, mavqe, avzo so‘zlariga I, II shaxs egalik qo‘shimchalari qo‘shilganda bir y tovushi qo‘shib aytiladi va shunday yoziladi. 2. III shaxsegalik qo‘shimchasi parvo, avzo, obro‘, mavqe so‘zlariga -yi shaklida, mavzu so‘ziga esa –si shaklida qo‘shiladi.
3. Orzu, ishtirok, huquq so‘zlariga qo‘shilganda hech qanday o‘zgarish bo‘lmaydi.
O‘zak va qo‘shimchadagi undoshning o‘zgarishi:
-k, -q bilan tugagan so‘zlarga egalik qo‘shimchalari qo‘shilganda «k» undoshi g ga, q undoshi esa g‘ ga o‘zgaradi va shunday yoziladi. Masalan: ohak> ohagi, bek > begi, tayoq > tayog‘i, yo‘q > yo‘g‘i kabi.
Ammo ishtirok, erk, huquq, ravnaq, yuq, haq, ishtiyoq so‘zlari bundan mustasno.
-ga, -gacha, -gach, -guncha, -gani, -gudek, -gan, -gin, -gina kabi -g harfi bilan boshlanuvchi qo‘shimchalar qanday tovush bilan tugagan o‘zakka qo‘shilishiga qarab quyidagicha aytiladi va yoziladi:

1. 
   -k undoshi bilan tugagan so‘zlarga qo‘shilganda yuqoridagi qo‘shimchalarning bosh tovushi -k tarzida aytiladi va shu harf bilan yoziladi: tok + ga > tokka, ek + gin > ekkin, kichik + gina > kichikkina kabi;
   
2. 
   -q undoshi bilan tugagan so‘zlarga qo‘shilganda bu qo‘shimchalarning bosh tovushi -q tarzida aytiladi va shunday yoziladi: soliq + ga > soliqqa, chiq + gani > chiqqani, yoq + gach > yoqqach, qo‘rq + guncha > qo‘rqquncha kabi;
   

d) qolgan barcha hollarda so‘z qanday tovush bilan tugashidan qat’i nazar ( jumladan, g, g‘ bilan tugasa ham), ushbu qo‘shimchalarning bosh harfi g bilan yoziladi: barg + ga > bargga, dialog + ga > dialogga, bug‘ + ga > bug‘ga, tog‘ + ga tog‘ga kabi.