Mashinalaridan foydalanish, texnik

. 
 
 
 
 
Zamonaviy traktorlarning dvigatellari quyidagi ko‘lamlardagi energetik 
foydali ish koeffitsientini ta’minlaydi: ekishda 

e
= 0,07…0,08; shudgorlashda

e
= 0,11...0,16; kultivatsiyada 

e
= 0,07...0,08; yig‘im-terimda

e
= 0,03....0,08. 
Ko‘rinib turibdiki, energetik foydali ish koeffitsientining absolyut qiymatlari 
juda past. SHuning uchun dvigatellarning konstruksiyasini mukammallashtirish va 
yangisini yaratish bo‘yicha ishlar olib borish zarur. Bunday ishlar agregatlarning 
energetik foydali ish koeffitsientini oshirish maqsadida olib boriladi [31]. 
YOqilg‘i va surkov moylari sarfi. Mashina-traktor agregati ishlov bergan 
bir gektar maydonga yoqilg‘i sarfi quyidagicha ifodalanadi, kg/ga: 
tr
m
yo
K
g
q



36
,
0
,
 
 
bunda 

tr
- traktorning FIK, ya’ni, N
il
/N
e
nisbat kabi aniqlanadi. 
K
m
- mashinaning solishtirma qarshiligi, kN/m; g
yo
- solishtirma yoqilg‘i 
sarfi, g/e.kVtsoat. 
1 gektarga yoqilg‘i sarfi tajriba yo‘li bilan ham aniqlanadi. Bunda texnologik 
jarayonni bajarganda Q
i
, agregat salt yurganda Q
s.y
, traktor to‘xtab, dvigateli ishlab 
turgandagi Q
t.t.
yoqilg‘i sarflari maxsus o‘lchov asbobi yordamida o‘lchanadi. 
Bularga mos holda almashish (smena) davomida t
i.t.
ish vaqti, t
s.y
salt yo‘llar vaqti 
va t
t 
to‘xtashlar vaqti hamda agregatning ish unumi W
a 
xronometraj qilish 
yordamida aniqlanadi, so‘ngra bir gektarga yoqilg‘i sarfi hisoblanadi, kg/ga: 
a
t
t
t
t
y
s
y
s
i
i
W
t
Q
t
Q
t
Q
q
.
.
.
.
/
.
.
.



. 

---

103 
Moylarning sarfi yoqilg‘i sarfining asosiy turiga nisbatan foizlarda 
hisoblanadi: motor moyi 3...4%, konsistent moylar (solidol, siatim, litol 24,
fiol 1) va transmissiya moylari 1...2% olinada, o‘rtacha umumiy moy sarfi 5% 
tashkil etadi. 
Mashina-traktor agregati ishlaganda yoqilg‘ining ortiqcha sarflanishiga 
quyidagilar: dvigatel yoqilg‘i tizimining noto‘g‘ri sozlanishi; yoqilg‘i quyishda, 
tashishda va saqlashda to‘kilishi; agregatning tezlik rejimining noto‘g‘ri tanlanishi
sabab bo‘ladi. 
YOnilg‘i sarfini kamaytirish uchun bu sabablarni bartaraf etish bilan bir 
qatorda:MTA ning ish unumini oshirish; dvigatelni maqbul tezlik rejimida 
ishlatish va barcha rejimli rostlagichdan foydalanish zarur.