Машқлар тўплами Педагогика олий ўқув юртларининг бошланғич таълим методикаси, дефектология, мактабгача тарбия ҳамда

52- машқ. Нуқталар ўрнига тушириб қолдирилган ҳ ёки х ҳарфларидан мосини қўйиб кўчиринг.

I. ...авас, ...абар, ...ажвий, ...айвон, ...аёл, ...арита, ...аётба...ш, ...айрият, ...ажм, ...ирмон, ...айкал, ...аражат, ...айкалтарошлик, ...ислат, ...исобот, ...итоб, ...иммат, ...аққоният, ...улқ, ...усусий, ...икоянавис, ...уштабиат, ...исса, ...ушбўй.

II. Маза..., мад..., гиё..., тари..., сайё..., си..., оромго..., сул..., за..., дастго..., чар..., ниго..., шў..., жарро..., я..., подшо..., сур..., исло..., сершо..., гуру..., ми..., сат... .
III. Ар...ив, а...борот, а...вол, асла...а, ба...ил, ба...с, ба...тиёр, беба...о, бе...ато, бе...аё, бу...та, бў...тон, ва...има, гул...ан, гуру...бозлик, да...лдор, да...шат, до...ий, ду...оба, жаро...ат, жў...ори, за...арламоқ, ма...сус, ма...орат.
IV. Имо қилди золим ...он, Сарой бўш қолди шу он. (Ҳ. О.) 2. Чолни қўймай ...олига, Олиб чиқиб ...олига, Икки сандиқ олтинни Нақд бериб олди уни. (Ҳ. О.) 3. Кокиллари унинг тол-тол, Лабларида битган қора ...ол. (Ҳ. О.) 4. Ва кўрдиким, ажойиб бир ...ол: Зайнаб турар қайғули ва лол. (Ҳ. О.) 5. Содда эдим ҳам ...аёли, Энди дилда ёр ...аёли. (С. Назар.)


53- машқ. Нуқталар ўрнига айириш ёки юмшатиш белгисидан мосини қўйиб, сўзларни ва гапларни кўчиринг. Айириш белгиси қандай ҳолатларда қўлланиши ҳақидаги қоидани эслаб, бундай сўзларнинг талаффузига алоҳида эътибор беринг.


I. Ал...бом, ад...ютант, ал...манах, вал...с, ин...ом, апел...син, кинос...ёмка, бил...ярд, бул...дозер, мас...ул, вул...гар, интерв...ю, с....ёмка, дел...фин, об...ект, кинофил...м, кул...тиватор, под...езд, павил...он, сур...ат, пал...то, раз...езд, п...еса, суб...ект, пул..с, сун...ий, прем...ера, та...минловчи, почтал...он, суб...ек-тив, суд...я, та...сис, скул...птор, та...сир.
II. 1. Мамлакатимиз ғоят улкан ақл-заковат, ма...навий ва моддий имкониятларга эга. (И.Каримов) 2. Ижод қийин, мас...ул, завқли, шунинг учун ҳам ижод деб аталади. (Ас.М.) 3. Деразада чироқ шуъласи ялт этди... (Стендаль) 4. ... Бу куй ва ашулаларни Ҳалима опадек чинакам санъаткорлар... ижро этмоғи шарт. (О.Ё.) 5. Сизнинг истеъдодингизни биламан, сизга ҳурматим ҳамиша баланд. (О.) 6. Ҳаётимдаги энг қисқа, лекин энг масъуд онлар эсимга тушиб кетди. (О.Ё.) 7. Ким яна кўпроқ неъматга, яна баландроқ шуҳратга, яна олисроқ манзилларга интилмабди! (Ҳ.Ғ.) 8. Отақўзи дафъатан вулқондай қайнаб келган ғазабини зўр-базўр тўхтатиб қолди. (О.Ё.)


54-машқ. Гапларни ўқинг, қўшимча қўшилиши билан ўзакда ўзгариш ҳосил бўлган сўзларни аниқланг ва уларнинг қайси имло қоидаси асосида ёзилганини тушунтиринг.

1. Синовларда мен чиниқдим, қасамимга содиқман. (Ш. Руставели.) 2. Иккови вальсга рақс тушиб, шамолдай гир айланиб турганларида, оёғи кимгадир тегиб кетди. (С. Назар.) 3. Танаффусга чалинган қўнғироқнинг кети узилмасданоқ, аудитория зшиги ланг очилди-ю, ўқитувчи билан изма-из болалар йўлакка оқиб чиқишди. (С.Ан.) 4. Ётоғига қайтиб кирганда, Ҳамиданинг жарангдор, шўх товуши қулоғи тагида ҳамон янграб тургандай туюлди. (С. Ан.) 5. Иссиқ овқат, чой-пойларимиз шуларнинг бўйнида. (Ж. Абд.) 6. Мунаввар октябрнинг бошларида Ҳамидаларникига яна бир келганида, Йўлдош синглиси билан уни ... боғ сайлига олиб кетди. (С. Ан.) 7. Мунаввар энг яқин дўстини тўсатдан учратгандай ўрнидан туриб кетди. (С. Ан.) 8. Уни бундай қийноқдан фақат қўнғироққина қутқаради. (С. Ан.)

55-машқ. Ўқинг. Ушбу матнда қандай график воситалар қатнашганини тушунтиринг.

1. Ахир, турмуш кўлмак сув эмас, оқиб турган бир дарё-ку! (О.Ё.) 2. Арасту ҳаким айтади: “Тўғри сўзлаб, тўғри ишлаб вафот этиш ёлғончи бўлиб узоқ яшашдан кўра хайрлидир”. 3. Ия, куёвбола, қаёқларда юрибсиз? (Э.Аъзамов) 4. Тўй, ёр-ёр, қўшиқ, куй авжида. Тўрда йигит билан қиз. Бугунги тўй уларники. (М.Бобоев) 5. Архитектура – одамнинг диди, завқи, маданиятига боғлиқ бир санъат. (О.Ё.) 6. Ҳар бир одамда 50 миллиарддан зиёд асаб толалари мавжуд. (Ҳ.Шайхов)