Materialshunoslik indd
Download 6.82 Mb. Pdf ko'rish
|
Materialshunoslik
- Bu sahifa navigatsiya:
- 5.1-rasm. Toblash usullarini tushuntiruvchi chizma.
- 6-BOB MATERIALLAR TURI QO‘LLANILISH SOHALARI 6.1. Legirlangan po‘latlarga legirlovchi elementlarning ta’siri
|
bo‘shatilgan martensit deyiladi. Toblash
natijasida hosil bo‘lgan qattiqlik deyarli o‘zgarmaydi. Mustahkamlik va qovushoqlik sezilarli darajada ortadi. Toblangan po‘latdagi ichki kuchlanishlar kamayadi. Ko‘pincha kam legirlangan, yuzasi toblan- gan va kimyoviytermik ishlangan po‘latlar ana shunday bo‘shatiladi; 5.1-rasm. Toblash usullarini tushuntiruvchi chizma. • o‘rtacha haroratda bo‘shatish. Buning uchun buyum 350– 450°C haroratda qizdiriladi, ma’lum vaqt tutib turilgandan keyin havoda sovitiladi. Hosil bo‘l gan struktura bo‘shatilgan trostit deyi- ladi. O‘rtacha haroratda bo‘sha tish ko‘p hollarda prujina, ressor, shtamp kabi buyumlarni termik ishlash uchun qo‘llaniladi. Toblangan buyumning qattiqligi 35 HRC gacha kamaya di va plastik xossalari ortadi. 75 • yuqori haroratda bo‘shatish. Buning uchun buyum 550–650°C ha ro rat gacha qizdirilib, ma’lum vaqt tutib turilgandan keyin havoda sovitiladi. Hosil bo‘lgan struktura bo‘shatilgan sorbit deyila- di. Bunday termik ishlov, legirlangan uglerodli po‘latlar uchun qo‘llaniladi. Sinov savollari: 1. Termik ishlashning turlari va maqsadi? 2. Perlitni austenitga aylanish vaqti nimaga bog‘liq bo‘ladi? 3. Martensit struktura qanday xossali bo‘ladi? 4. Normallashtirish deganda nimani tushunasiz? 5. Yumshatish orqali nimalarga erishiladi? 7. Normallashgan po‘lat strukturasi haqida tushuncha bering? 76 6-BOB MATERIALLAR TURI QO‘LLANILISH SOHALARI 6.1. Legirlangan po‘latlarga legirlovchi elementlarning ta’siri “Temir-uglerod” qotishmasiga, uning xususiyatlarini yaxshilash maqsadida maxsus elementlar qo‘shiladi, ular “legirlovchi element” deyiladi. Shunday elementi bor qotishmalar esa, “legirlangan” deyi- ladi. Legirlovchi elementlar po‘latlarda erkin holatda, temir bilan yoki o‘zaro kimyoviy birikma shaklida, oksidlar, sulfidlar va boshqa nometall qo‘shilmalar ko‘rinishida, karbid fazasida, shuningdek, temirdagi qattiq eritmalar ko‘rinishida bo‘ladi. Ular ko‘pincha, “temir-uglerod” qotishmalarining asosiy fazalarida (ferrit, austenit, sementit) eriydi yoki maxsus karbidlar hosil qiladi. Tuzilishi va xossalarini o‘zgartirish maqsadida po‘latga ma’lum konsentratsiyalarda maxsus qo‘shiladigan elementlar legirlovchi ele- Download 6.82 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|