Mavzu : Psixologiyaning dastlabki va O‘rta asrlarda rivojlanishi Reja

Demokrit hayoti: Demokrit miloddan avvalgi 460-yildan
370-yilgacha yashagan deb hisoblanadi. Binobarin, u Platonning
katta zamondoshi bo‘lgan. Demokrit Frakiyadagi Abderi koloniyasida
lug‘ilgan. Ma’lumki, u Afinaga tashrif buyurgan va Sharq hamda
Misrga bir necha uzoq muddatli sayohatlarga chiqqan. Ehtimol, u bilish
va tadqiqotchilik maqsadlarida sayohat qilgan. U badavlat oilaning
farzandi edi. Ammo boylikdan kechib, butun umrini kambag‘allikda
o‘tkazdi. Bor umrini donishmandlikka bag‘ishladi.
Demokrit shahar tashqarisida joylashgan yer ostidagi sag'anada
kechay-kunduz tinmay ijod bilan mashg‘ul bo‘lgan. Demokrit keng
bilimlarga ega bo‘lgan. U o‘z zamonidagi fanning ko‘pgina sohalarida
samarali ish olib borgan. Uning bir necha asarlari nomini keltirish
bilanoq qiziqishlarining keng doirasini ko'rsatish mumkin bo‘ladi.
≪Buyuk diakosmos≫, ≪Vrachlik fani≫, ≪ 0 ‘limdan keyingi narsalar
haqida≫, ≪Tabiatning tuzilishi haqida≫, ≪Jahon tartiboti va tafakkur
qoidalari haqida≫, ≪She’riyat to‘g‘risida≫, ≪Dehqonchilik to‘g‘risida≫,
≪Matematika to‘g‘risida≫, ≪To‘g‘ri nutq va tushunarsiz so‘zlar
to‘g‘risida≫, ≪Yoqimli va yoqimsiz harflar to‘g‘risida≫ va hokazo.
Demokrit asarlaridan 200 dan 300 gacha parcha saqlanib qolgan.
Muayyan ma’noda bu ko‘pdir, lekin Demokritning ulkan ijodi
mahsuldor bo‘lganligini hisobga olsak, biz faqat uning asarlarining
nisbatan kam qismiga egamiz. Shuning uchun bizning uning qarashlarini
talqin etishimiz Demokrit haqidagi mavjud ikkilamchi axborotlardan
foydalanadigan qayta ta’mirlashlardan iborat bo‘ladi.
Anaksagor hayoti: Anaksagor taxminan miloddan avvalgi
498-yildan 428-yilgacha yashagan. U yoshlik yillarini Klazomena
shahrida o‘tkazgan, ba!og‘at yoshida Afinada istiqomat qilgan va u
yerda intellektuallar o‘rtasida ko‘zga ko‘ringan o‘rinni egallagan.
Anaksagor Perikl (taxminan miloddan avvalgi 495—429-yillar)
muhitiga mansub bo‘lgan, lekin o‘zining an’anaviy e’tiqodlarga zid
bo‘lgan qarashlari sababli Afinani tashlab chiqib ketishga majbur
bo'lgan. Boshqa narsalardan tashqari, u quyosh xudo emas, balki katta
yolqinlanib turgan tanadir, deb ta’kidlagan. Anaksagor asarlarining 22
(a parchasi saqlanib qolgan.
Yunon faylasufi Anaksagor tug‘ilganidan so‘ng uning na kulgani
va na tabassum qilganini ko‘rishgan. U faylasuf Anaksimendan tahsil
olgan. Anaksagor falsafaga shu qadar sho‘ng‘ib ketganki, xoljalik
ishlari qarovsiz qolib, butun yer-mulki poda boqiladigan yaylovga
aylangan. Anaksagor hur, noan’anaviy fikrlash tarzi tufayli ta’qiblarga
duchor bo‘lgan. Bir qancha muddat turmada o‘tirgan. Anaksagoming
faqat ≪Tabiat haqida≫ nomli asari bizgacha yetib kelgan.