Mavzu №1 Fiziologiya faniga kirish Reja: Fiziologiya fanining predmeti va vazifalari

Yurak fiziologiyasi Odam yuragining o’rtacha ogirligi erkaklarda 3OO g, ayollarda esa bir oz kamroq - 2OO-25O g boladi. Yangi tug‘ilgan chaqaloq yuragi yumaloq shaklda bo’lib , birmuncha yuqori joylashgan, ogirligi 23-27 g, sakkiz oylik bolalarda yurakning ogirligi ikki barovar, 2-3 yashar bolalarda uch barovar va 16 yoshda o'n bir marta ortadi. O’rta yoshdagi odamlarda yurakning uzunligi 13- 14,5 sm eng serbar qismi (ko’ndalangiga) 9-1O,5 sm, oldingi sathi bilan orqa sathining uzunligi 6-7 sm ga teng. Yurak og’irligi butun tana og‘irligiga 1:2OO yoki 1:75 nisbatda bo’ladi. Yurak qon aylanish tizimining markaziy qismi bo’lib, mushaklardan tashkil topgan g‘ovak a’zodir. Har bir odam yuragining hajmi mushtiga yaqin bo’ladi. Jismoniy tarbiya va sport bilan shug‘ullanuvchi kishilarda yurakning mushaklari yaxshi rivojlanib, uning hajmi boshqalar yuragining hajmiga nisbatan kattaroq bo’ladi.
Yurak devori uch qavatdan: ichki-endokard, o’rta-mushak ya’ni miokard va tashqi epikarddan iborat. Tashqi pardasi-perikard ikki qavat bo’lib, ichki qavati yurak mushagiga yopishib turadi, tashqi qavati esa xalta sifatida yurakni o’rab turadi. Ikkala qavat o‘rtasidagi bo‘shliq va suyuqlik bo’lib, yurakning qisqarish va kengayish harakatlariga qulaylik tug‘diradi.
Yurakning asosiy ishi nasos singari vena qon tomirlaridagi qonni so’rib, arteriya qon tomirlariga o‘tkazishdan iborat. Yurakning bu ishi uning bo’lmacha va qorinchalari devoridagi mushaklarning ritmik ravishda qisqarishi (sistolasi) va kengayishi (diastolasi) orqali amalga oshadi. Yurakning bo’lmacha va qorinchalarining bir marta qisqarib-bo‘shashishi yurakning bir ish sikli (davri) deyiladi. Ularning har bir ish sikliga O,8 soniya sarflanadi. Jumladan, boimachalarning qisqarishiga - O,1 soniya; kengayishiga O,7 soniya; qorinchalarning qisqarishiga O,3 soniya; kengayishiga O,5 soniya sarflanadi. Qorinchalar diastolasining oxirida, uning tamom bo’lishiga O,1 soniya qolganda (kompensator pauza) bo’lmalarning yangi sistolasi го‘у beradi va yurakning ish sikli yangidan boshlanadi. Bo’lmalar va qorinchalar qisqarishining o‘zaro bog’liqligi va izchilligi qo‘zg‘alish yurakning qayerida paydo bo’lishiga va qanday tarqalishiga bog’liq .