Mavzu: Arab tilida to'ldiruvchi ergash gapning qiyosiy tahlili

Zayd, uning otasi turdi, akasi o‘tirdi.

قﺎﻢ ﺃﺑﻭﻩ ”dir.مﻌطﻭﻒ“ nisbatan ga قﺎﻢ ﺃﺑﻭﻩ jumlasi قﻌﺩ ﺃﺧﻭﻩ gapda qo‘shma Mazkur
“jumla xabariyya” bo‘lgani uchun ﺃﺧﻭﻩ قﻌﺩ “ الﺭﻓع ” o‘rnidagi jumladir.

Bundan tashqari
اﻭ المتممة
الجمﻞ التﻰ تقوﻢ مقﺎﻢ الﻌنﺎصراﻷصلﻴة

(bosh va ikkinchi

darajali bo‘lak vazifasida keluvchi jumlalar ) degan sarlavha ostida الموصولة الجملة.
الجملة الواقﻌة موقع المﺳتﺜنﻰ
o‘tgan. keltirib mavzularniniالجملة المﺴﺒوقة ﺑحرﻑ جﺭ
ﺒﻜﻳتر الوهب ﻋﺒﺩ “الﻌﺭﺒي النهﻭ ” kitobida المﺳتﺜنﻰ “al-mustasno” o‘rnida keladigan jumlalarni har tomonlama tahlil qilgan. Uning fikricha, muayyan jumla o‘rnida kelib, u fe’liy yoki ismiy jumla bo‘lishi mumkin.
ﻻ ﻴتﺪﺧﻝ الﻌﺎقﻞ ﻓﻴمﺎ ﻻ ﻴﻌﻨﻴﻪ ﺇﻻ ﺃﻦ ﻴﺴتﺷﺎر .

Oqil kishi o‘ziga taalluqli bo‘lmagan narsalarga aralashmaydi. Faqat maslahat so‘ralishi bundan mustasno.

وصلت القﺎﻓلة ﺇلﻰ المﺪﻴﻨة ﺇﻻ ﺃﻦ الراجلﻴﻦ تﺄﺧﺭوا . ²⁸

Yayov qolganlarning kechikkanini aytmasak, karvon shaharga yetib keldi.

المﺳتﺜنﻰ “al-mustasno” o‘rnida kelayotgan jumla ikki xil ma’noni anglatishi mumkin:

1. 
   Agar bosh gapning gap bo‘laklari to‘liq bo‘lib, unda منﻪ مﺴتثﻨﻰ ham mavjud bo‘lsa, haqiqiy istisnoni anglatadi. Masalan:
   

لﻢ ﺃﺭتكب ﺬﻨﺑﺎ ﺴوﻯ ﺃننﻰ نﻇرت الﻰ هﺫﻩ الجﺎرﻳة .

Bu cho‘ri qizga nazar solishdan o‘zga gunoh qilmadim.

2. 
   Bosh gap inkor yuklamasi bilan boshlangan bo‘lsa, jumladaمنﻪ مﺴتثﻨﻰmavjud bo‘lmasa, jumladagi مﺴتثﻨﻰ chegaralanganlikni ifoda etib, “faqat” deb tarjima qilinadi.
   

ﻻ ﺃطلب منك ﺇﻻ ﺃﻦ ترافقنﻰ .



²⁷ O‘sha asar. – B.127.