Mavzu: "Funksiya"


  Parametrik ko`rinishda berilgan funksiyani hosilasi


Download 1.26 Mb.
Pdf ko'rish
bet15/17
Sana21.12.2021
Hajmi1.26 Mb.
#182259
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   17
Bog'liq
15- amashgulot

5.  Parametrik ko`rinishda berilgan funksiyani hosilasi. 

 

  va   o’zgaruvchilar orasidagi funksional bog’lanish           oshkor ko’rinishda yoki              

oshkormas    ko’rinishda  yozish  qulay  bo’lmaydi.  Ba`zan  yordamchi  o’zgaruvchi 

   ni kiritib,    va    

o’zgaruvchini   ning funksiyasi sifatida quyidagichs ifodalash qulay bo’ladi: 

{

        



        

 

Bu funksiyaning parametrik berilishi, 



  o’zgaruvchi esa parametr deb ataladi.   ning ihtiyoriy 

qiymatiga 

   ning  aniq  qiymati  va     ning  aniq  qiymati  mos  keladi.     va     ning  qiymatlari 

juftiga 


     tekislikda           mos  keladi.     parametr  aniqlanish  sohasidan  hamma 

qiymatlarni qabul qilganda 

        nuqta     tekislikda biror chiziqni chizadi. 

{

        



        

  tenglamani shu chiziqning parametrik tenglamasi deyiladi. 

   ning     ga  oshkor  bog’liqligini  topish  uchun    {

        


        

  sistema  tenglamalarudan    

parametrni  yo’qotish  kerak.  Buning  uchun  sistemaning  birinchi  tenglamasidan     ni     ning 

funksiyasi sifatida ifodalanadi, ya`ni 

         buni ikkinchi tenglamaga qo’yib             

ga ega bo’lamiz. 

Misol 16. To’g’ri chiziqning tekislikdagi  ,

     


 

    


     

 

       parametrik tenglamalari berilgan.   



ning 

  ga oshkor bog’liqligini toping. 

Yechish:  birinchi  tenglamadan 

   


   

 

 



    ni  ikkinchi  tenglamaga  qo’ysak,   

     


 

   


   

 

 



  

yoki 


            ni olamiz. Bu yerda    

 

 



             

 

 



  

 

 



   

Misol  17.    Aylananing  parametrik  tenglamasi  berilgan 

{

         



         

     


     va       lar  orasidagi 

bog’lanishni oshkormas ko’rinishda ifodalang. 

Yechish:  Tenglamaning  har  birini  kvadratga  ko’taramiz  va  ularni  qo’shamiz,  ya`ni 

  {


 

 

   



 

   


 

 

 



 

   


 

   


 

 

           



 

 

 



 

 

   



 

   


 

     


 

   


 

     


 

(

   



 

       


 

 

)



   

 

    yoki     



 

 

 



 

 

   



 

  ni  hosil 

qilamiz. 



Parametrik ko’rinishda berilgan {

        


        

  funksiyani hosilasini topamiz. 

Aytaylik  parametr 

   ning  biror  o’zgarish  sohasida        va          funksiyalar 

differensiallanuvchi  va 

 

 



        bo’lsin. U holda ma`lumki       

 

                



 

       


  

  

 



 

 

     



 

 

     



 

 

 



   

 

 



   

    


Misol 18. 

{

       



         

              

  

  

   



Yechish: 

          

 

    


  

 

          



            

 

              



  

  

 



        

  

 



           

Ikkinchi tartibli hosila   

 

 

 



  

 

 



(

  

  



)

 

 



 

 

 



  formula orqali topiladi. 

Misol 19.  

{

         



        

          

 

 

 



  

 

   



Yechish:  

            

 

                                     



 

            

  

  

 



      

        


   

 

 



          (

  

  



)

 

 



    

 

 



     

 

 



   

 

 



 

   



 

 

)  



 

    


 

 

 



 

 

 



  

 

 



 

      


      

   


 

    


 

 

  



6.  Auditoriya topshirig’i. 

1.  a) 


       

 

                     √     



 

          

  

   


2.  a) 

       


 

                 

 

 

 



                        

   


   

3.  Leybnits formulasi yordamida 3- tartibli hosilani toping 

a) 

     


 

                                                   

  

     


4.  a)

    


   

 

           



 

                      

 

 

    



       

 

                                        



   

   


    

5.  Moddiy  nuqta 

      

 

 



 

 

 



 

 

               qonun  bo’yicha  harakat  qilmoqda.  Nuqtaning 



tezlanishi nolga teng bo’lgan paytdagi tezligini toping. 

6.  Moddiy  nuqta 

         

 

    



 

           qonun  bo’yicha  harakat  qilmoqda.  Nuqtaning 

tezligi nolga teng bo’lgan paytdagi tezlanishini toping. 

7. 


    

 

 



 

 

 



 

 

 



 

                                       

 

   


  

           bo’lsa    

 

   


8. 

    


 

   


 

   


 

                                        

 

        


 

   


 

    bo’lsa   

 

  

   



9. 

    {


            

            

                  {

         

         

                    {

     

  

     



  

   bo’lsa   

  

  

   



10. 

   {


       

     


 

                         {

           

             

 

 

                    {



           

    √     

 

    bo’lsa 



 

 

 



  

 

   



Javoblar: 1) 

                        

 

    


 

 

 



 

             2) 



                       

  

 



 

        



3)  

   


 

 

                                             



  

                  

4)  

    


        

 

 



  

 

                 



  

  

 



           

 

               



 

    (          

 

 

)   



 

        


5)  

        


⁄         6)        

 

⁄         7)      



 

 

 



 

 

 



             

 

 



 

                 

 

  

  



 

 

  



   

8)  


    

 

 



 

 

  



            

     


 

 

 



 

              

  

 

      



 

       9)  

       

 

 



                              

 

 



 

 

 



10) 

     


 

              

 

                   √     



 

 

7.  Uy vazifasi. 

1. 

        


  

 

                            



 

 

           



  

            

2. 

                                  



  

                   

   

   


3. 

 Leybnits formulasi yordamida 3- tartibli hosilani toping: 

        

 

 



 

                            

 

   


 

 

 



4. 

        


 

    


 

                                       

 

     


                 

 

                             



  

                

 

     


5.  Moddiy  nuqta 

                         

 

    qonun  bo’yicha  harakat  qilmoqda. 



       

paytdagi tezlanishini toping. 

6.  Moddiy nuqta 

         

 

    


 

              qonun bo’yicha harakat qilmoqda. Nuqtaning 

tezligi nolga teng bo’lgan paytdagi tezlanishini toping. 

7. 


    

 

 



 

                            

  

   


 

   


 

      bo’lsa   

 

   


8. 

    


 

 

 



                                                     bo’lsa    

  

   



9. 

   {


   

   


   

   


  

   


                                    {

                 

                 

       bo’lsa,   

  

  

   



10. 

   {


                   

                   

              {

   


 

   


   

 

   



    bo’lsa,    

 

 



 

  

 



   

Javoblar: 1) 

       

  

 



   

 

            



 

    


 

 

 



 

     2) 



     

 

 



 

             

  

         



3) 

    


 

  

 



    

 

                   



 

 

 



   

 

   



 

 

        



 

 

   



 

   


 

 

  



4) 

              

 

             



 

    


 

 

 



 

  



 

           

 

 

 



  

 

            



 

 

  



  

 

   



5) 

 0,06          6)          

 

⁄       7)      



  

 

 



 

   


  

 

    



           

     


  

  

 



   

  

     



       

       


 

 

 



 

        


 

     


 

                                  

  

 

                   



 

     


 

 

              



 

 


Download 1.26 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   17




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling