Mavzu: kuchli zilzila oqibatida jabrlanganlarga birinchi yordam ko‘rsatish mashg‘ulot maqsadi

Miyaning chayqalishi. Miyaning chayqalishi mexanik kuchning tez va 
kuchli ta’siridan kelib chiqadi. Miya chayqalishining yengil, o‘rtacha va og‘ir 
darajalari tafovut qilinadi. 
Yengil darajali miya chayqalishida qisqa muddatli hushni yo‘qotish, ba’zan 
bosh aylanishi, quloqlar shang‘illashi, ko‘z oldi qorong‘ilashishi, bosh og‘rishi, teri 
oqarishi, ko‘ngil aynishi yoki qusish kuzatiladi. Shikastlanganda retrograd amneziya 
(jarohat olishdan oldingi voqelikni esdan chiqarish) holati kuzatiladi. Yuqorida qayd 
qilingan belgilar 5–7 kundan so‘ng asta-sekin yo‘qoladi. 

---

6 
O‘rta darajali miya chayqalishida bir necha soat davomida hushni yo‘qotish, 
adinamiya, ruhiy qo‘zg‘alish, qusish, reflekslarning pasayishi, nistagm, ko‘z 
qorachig‘ining torayishi, tomir urishining sustlashuvi, nafas olishning tezlashishi 
kuzatiladi. 
Og‘ir darajali miya chayqalishi uzoq muddat (bir necha soatdan kungacha) 
davom etadigan hushsizlik bilan xarakterlanadi. Bunda nafas olish yuzakilashadi, 
tomir urishi sustlashadi va kuchsizlanadi, teri oqaradi, reflekslarhamda ko‘z 
qorachig‘ining yorug‘likka bo‘lgan reaksiyasi yo‘qoladi, siydik va najasning 
ixtiyorsiz ajralishi kuzatiladi. Bunday holat komaga va uning oqbatida kelib 
chiqadigan o‘limga sabab bo‘lishi mumkin. 
Miyasi chayqalgan jabrlanuvchilar, yengil chayqalganda uch haftagacha, 
og‘irroq chayqalishlarda bir oydan ikki oygacha yotgan holda davolanishlari lozim. 
Miyaning lat yeyishi. Miya lat yeyishi deganda, miya moddasining 
shikastlanishi tushuniladi. Og‘ir jarohatlarda bu shikastlanish olingan zarbaning 
qarama-qarshi tomonida joylashgan bo‘ladi. 
Miya lat yeganida miya funksiyasi buziladi.Bu holat jarohatdan so‘ng birdan 
rivojlanadi. Oyoq yoki qo‘lning (monoplegiya) yoki gavda yarmi mushaklarining 
(gemiplegiya) falajlanishi kuzatiladi, ovoz yo‘qoladi (afaziya), yuz nervlarining 
shikastlanishi tufayli yuz qiyshayishi (assimetriya) va ko‘rishning yomonlashuvi 
yuz beradi. Tana harorati 40oS gacha keskin ko‘tarilishi mumkin.
Birinchi tibbiy yordam nafas olish va qon tomir tizimlarining faoliyatini 
yaxshilashga qaratiladi. Nevrologik belgilarni yo‘qotish uchun jabrlanuvchi 
keyinchalik 4–5 hafta davomida davolanadi.